Հոնի ծառը՝ հոնենին, ապրում և բերք է տալիս ավելի քան 300 տարի: Ամենաքիչ արև սիրող ծառերից է, այդ պատճառով՝ ավելի լավ աճում է անտառներում և անտառափեշերին, հատկապես՝ քիչ արև ընկնող, դեպի հյուսիս նայող հատվածներում:
Հոնենին առաջիններից է գարնանը բացվում՝ ծաղիկ տալիս, և հասունանում է օգոստոսին: Անտառներում այն հասնունանում է ավելի ուշ՝ սեպտեմբերին, և մինչև ծառերի վրա մնում հոկտեմբեր:
Հոնը օգտագործվում է ինչպես թարմ, այնպես էլ՝ վերամշակված վիճակում: Ամենաօգտակար մրգերից է ինչպես թարմ, վերամշակված վիճակներում, այնպես էլ՝ բժշկության մեջ:
Հոնի թարմ պտուղը և հոնի վերամշակումից ստացված արտադրանքը հարուստ է գլյուկոզայով ու ֆրկուտոզայով, վիտամիններով, երկաթի, կալիումական, կալցիումի, մագնեզիումի և ծծմբական աղերով: Հոնի տերևների թարմ հյութը օգտագործվում է որպես աչքի բուժիչ կաթիլներ:
Հոնը հարուստ է C վիտամինով, որն օգնում է բարձրացնել օրգանիզմի պաշտպանական կարողությունները: Թարմ հոնի, հոնի լավաշի, չրի, մուրաբայի, օղու օգտագործումը օրգանիզմը հագեցնում է վիտամիններով և բարձրացնում օրգանիզմի դիմադրողականությունը: Մրսածության ժամանակ խորհուրդ է տրվում օգտագործել հոնի մուրաբա և խմել մեկ-երկու բաժակ հոնի օղի:
Հոնի օղին, մուրաբան, հյութը և կոմպոտները խորհուրդ է տրվում օգտագործել սակավարյունության, լյարդի հիվանդության, շաքարախտի ժամանակ:
Հոնենու կեղևը, ճյուղերը և տերևները հարուստ են դաբաղանյութերով:
Հայաստանում հոնենին տարածված է Տավուշի անտառներում, Արցախում, Սյունիքում:
Մրգային օղիներից ամենահայտնին հոնի օղին է: Այն հատկապես անուշահամ է ավանդական թորման եղանակով ստանալու դեպքում:
Ինչպես ստանալ լավագույն հոնի օղին
Եթե ուզում եք ստանալ որակյալ հոնի օղի, ապա պետք է սպասեք մինչև հոկտեմբեր, երբ հոնի բերքը սկսի թափվել ծառերի տակ: Ցանկալի է, որ առնվազն մեկ-երկու շաբաթ թափված բերքը մնա ծառերի տակ, ապա նոր հավաքել և լցնել տակառների մեջ, որպեսզի սկսի եփելու շրջանը:
Որքան ուշ է բերքը թափվում և որքան երկար է թափված մնում ծառերի տակ, այնքան շատ օղի է ստացվելու, իսկ համային հատկանիշները լինելու են անկրկնելի:
Հոնի եփելու շրջանը տևում է մի քանի ամիս: Ցանկալի է, որ հավաքված բերքը տակառներում մնա մինչև տարվա վերջը, որից հետո սկսել թորման պրոցեսը: Հայաստանի շատ գյուղերում հոնը տակառներում պահում են անգամ մինչև մարտ ամիսը և օղին սկսում թորել գարնանը:
Հոնը որքան երկար է մնում տակառներում, այնքան անուշահոտ է դառնում և այնքան ավելի շատ է օղի ստացվում:
Քանի կիլոգրամ բերքից է ստացվում 1 լիտր մաքուր հոնի օղի
Եթե հոնը քաղում-հավաքում են ծառերից, վառ կարմիր վիճակում և դրանից օղի թորում, ապա սպիրտը չի կարող լինել որակյալ, չի կարող ունենալ յուրահատուկ բույր: Բացի այդ, վաղ հավաքած հոնից շատ քիչ քանակությամբ է օղի ստացվում, մոտավորապես 35-40 կիլոգրամից ստացվում է 1 լիտր, 55 աստիճան թնդության օղի:
Երբ հոնը հավաքում են ուշ՝ ծառերի տակ թափված բերքից՝ հոկտեմբերից հետո, ապա 1 լիտր օղի կարող է ստացվել մոտ 15-20 կիլոգրամ հոնից:
Ահա այդ պատճառով՝ պետք է հոնի օղի քաշել ծառերի տակ թափված բերքից: Ե՛վ օղին է շատ լինելու, և՛ որակն ու համային հատկանիշներն են լինելու անկրկնելի:
Առնվազն երկու, նաև՝ երեք թորում
Գյուղական, ավանդական պայմաններում, հոնը, ինչպես մյուս մրգային օղիները, երկու քաշով (թորում) են իրականացնում:
Առաջին քաշի ժամանակ կորզում են, այսպես կոչված՝ պղտոր սպիրտը, որը Տավուշի գյուղերում հայտնի է ջուր անունով: Ապա հավաքած ջուրը, որի մեջ սպիրտի պարունակությունը մոտ 30-40 աստիճան միջին թնդություն ունի, երկրորդ անգամ են թորում, որպեսզի ստացվի 55 և ավելի բարձր թնդության օղի:
Խորհուրդ է տրվում երկրորդ թորման ժամանակ վերցնել 60 տոկոսից բարձր թնդության սպիրտ և այն բացել թորած ջրով:
«Դովեղ. սահմանի ուժը» ՍՊԸ-ն 2021-ին արտադրել է 16 տեսակի մրգային օղիներ 51-ից 59 աստիճան թնդության, այդ թվում՝ հոնի օղի, որի թնդությունը 53,5 աստիճան է:
«Դովեղ. սահմանի ուժը» ընկերության արտադրանը՝ մրգային օղիները, մուրաբաները, հոնի չիրը և բնական մեղրը հասանելի է Հայաստանի հետևյալ խանութներում
Տեքստը և լուսանկարները՝ Թաթուլ Հակոբյանի
