Թիֆլիսի նահանգում և գավառներում հայերի թիվը 1897թ. մարդահամարի տվյալներով

19002

1917 թվականի դրությամբ (Ռոմանովների Ռուսաստանի անկման տարին)՝ Ցարական Ռուսաստանի մաս կազմող Անդրկովկասը բաժանված էր 9 վարչատարածքային հատվածների՝ 5 նահանգ (губерния), 3 շրջան (область) և 1 մարզ (округ).

Երևանի նահանգ – Эриванская губерния

Ելիզավետպոլի նահանգ – Елисаветпольская губерния

Բաքվի նահանգ – Бакинская губерния

Թիֆլիսի նահանգ – Тифлисская губерния

Քութայիսի նահանգ – Кутаисская губерния

Կարսի շրջան – Карсская область

Բաթումի շրջան – Батумская область 

Դաղստանի շրջան – Дагестанская область

Զաքաթալի մարզ – Закатальский округ (այսօր մաս է կազմում Ադրբեջանի, հիմնականում բնակեցված է մուսուլման վրացիներով՝ սաինգիլոներով, ինչպես նաև՝ կովկասյան ժողովուրդներով):

19-րդ դարի վերջում Թիֆլիսի նահանգը բաժանվեց 9 շրջանի (уезд) և 1 մարզի (округ).

շրջան               կենտրոն                          տարածք             բնակչ.՝ 1897թ

  1. Ախալքալաք     Ախալքալաք (5.440 բն.)    2.368,6 վերստ2      72.709
  2. Ախալցխա        Ախալցխա (15.357)          2.259,6                   68.837
  3. Բորչալու          Շուլավեր (4.553)              5.938,5                  128.587
  4. Գորի                Գորի (10.269)                   6.033,9                  191.091
  5. Դուշետ            Դուշետ (2.566)                  3.437,9                  67.719
  6. Սղնախ            Սղնախ (8.994)                  4.620,0                 102.313
  7. Թելավ              Թելավ (13.929)                  2.974,5                 66.767
  8. Թիանեթ          Թիանեթ (1.089)                 4.256,3                 34.153
  9. Թիֆլիս            Թիֆլիս (159.590)                3.688,4                 234.632
  10. Զաքաթալ        Զաքաթալ (3.009)              3.544,3                 84.224

1897 թվականին Ցարական Ռուսաստանում անցկացել է առաջին և վերջին մարդահամարը:

Թիֆլիսի նահանգի գավառների ազգային կազմը ըստ 1897թ. մարդահամարի.

շրջան               վրացի    հայ    թաթար  ռուս   օս     հույն   թուրք   լեզգին

  1. Ախալքալաք 8.9 %      72.3         9          7.1        –        –          –            –
  2. Ախալցխա    17.7        22          18          2.5        –        –       35.1          –
  3. Բորչալու       6.1        36.9        29.4       6.3        –       16.6      –    1.9՝ գերմանացի
  4. Գորի             65           4             –         2.8       26.2      –         –            –
  5. Դուշետ         73.4        2.5           –         1.4       21.4      –         –            –
  6. Սղնախ         82.9        6.2         5.2       4.3        –          –         –           –
  7. Թելավ          85.9        7.1          2.8         1                                      2.6՝ ավար
  8. Թիանեթ       88.7        1.6          1.9         –         –          –          –     6.2՝ դարգինցի
  9. Թիֆլիս         34.2       24.7         5.9      22.1                 1.9              2.3՝ գերմանացի
  10. Զաքաթալ    14.7       2.5          34.4       –           –        37.6՝ ավար –     8.8

Թաթարները կամ կովկասյան թաթարները, որոնք այսօրվա ադրբեջանցիների նախնիներն են, հանդիպում են նաև մուսուլմաններ և ադրբեջանցի թուրքեր անուններով:

Թիֆլիսի նահանգում, ըստ 1897թ մարդահամարի տվյալների, հայերը գերակշռող մեծամասնություն են կազմել Ախալքալաքի գավառում՝ 72 տոկոսից ավելի, ինչպես նաև մեծամասնություն Բորչալուի գավառում՝ մոտ 37 տոկոս: Թիֆլիսի գավառում հայերի թիվը կազմել է շուրջ 25 տոկոս, իսկ Ախալցխայի գավառում՝ 22 տոկոս:

Պատրաստեց Թաթուլ Հակոբյանը

 

ՀԱՐԱԿԻՑ ՀՈԴՎԱԾՆԵՐԱՎԵԼԻ ՇԱՏ ՀԵՂԻՆԱԿԻ