Նիկոլ Փաշինյանը՝ սիրո, համակրանքի և ատելության միջև

Մաս առաջին

Հայաստանում հեղափոխական կամ հետհեղափոխական ցնծություն այլևս չկա, սակայն Նիկոլ Փաշինյանի վարկանիշը շարունակում է մնալ բարձր: Հանրային հարցումների արդյունքներ մեր ձեռքի տակ չկան, սակայն հասարակական տրամադրությունները ցույց են տալիս, որ եթե վաղը Հայաստանում լինեն համապետական ընտրություններ, Փաշինյանը և նրա թիմը կհաղթեին, ճիշտ է՝ ոչ 80 տոկոս, ինչպես Երևանի և ոչ էլ՝ 70 տոկոս քվեով, ինչպես 2018-ի դեկտեմբերի ԱԺ ընտրություններում:

Ավելի հստակ են երևում այն ուժերն ու խմբերը, որոնք քննադատում են Փաշինյանի և նրա թիմի քաղաքականությունը: Եթե մեկ-մեկուկես տարի առաջ Փաշինյանին մեղադրում էին Արցախում հողերը ծախելու, ավանդական հայ ընտանիքը քայքայելու, Հայ առաքելական եկեղեցու հիմքերը խարխլելու, սեռական փոքրամասնություններին ասպարեզ տալու և այլ մեղքերի մեջ, ապա այսօր նոր մեղադրանքներ են մեջտեղ բերվել՝ Հայաստանը դառնում է ավտորիտար պետություն, 37-ն թիվն է եկել, ատելություն է քարոզվում, քաղաքական հետապնդումների են ենթարկվում բոլոր նրանք, ովքեր դեմ են դուրս գալիս վարչակարգին և այլն:

Ովքեր և ինչու են քննադատում Նիկոլ Փաշինյանին: Ներկայացնեմ տասը տարբեր շրջանակներ:

Առաջին, Փաշինյանին քննադատում են այն անհատներն ու խմբերը, որոնք կանգնած են Մարտի 1-ի գործով անցնող Հայաստանի երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի կողքին: Այս շրջանակի կողմից քննադատությունները հասնում են ատելության: Թվում է՝ ատելությունը փոխադարձ է: Այս շրջանակը ընդգրկում է մի շարք լրատվամիջոցներ, կուսակցություններ, անհատ գործիչներ, փաստաբաններ: Արդյոք այս շրջանակը վճարվո՞ւմ է Քոչարյանի ընտանիքի կողմից, ինչպես գրվում է սոցիալական ցանցերում: Այսինքն, իշխանությունների քննադատության հարցում նրանց առաջ է մղում սկզբո՞ւնքը, թե՞ փողը: Հավանաբար՝ երկուսն էլ: Այս շրջանակը Փաշինյանի հանդեպ ամենից անհաշտն է, ինչը բացատրելի է՝ Քոչարյանը կալանավորված է: Եթե Քոչարյանը լիներ ազատության մեջ, ապա հակազդեցությունը ավելի թույլ կլիներ:

Երկրորդ, Փաշինյանին քննադատում են երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանին սատարող ուժերն ու խմբավորումները, առաջին հերթին ՀՀԿ-ն ու նրա երևելի ներկայացուցիչները: Ինքը՝ Սերժ Սարգսյանը չի երևում: Սա Սարգսյանին բնորոշ մարտավարություն է՝ լուռ մնալ, եթե պետք է՝ կուլ տալ անարգանքը, ձեռքերը տաքացնել ուրիշների վառած կրակի վրա: Ինչ-որ իմաստով Սահմանադրական դատարանի նախագահ Հրայր Թովմասյանի միջոցով են նաև այս երկու խմբերը փորձում պայքարը շարունակել գործող իշխանությունների դեմ: Եվ այն պնդումները, թե Թովմասյանը Հայաստանի Սահմանադրությունն է պաշտպանում, չեն դիմանում քննադատություններին: Թովմասյանի գործը, այո՛, քաղաքական է, քանի որ ինքը մտել է քաղաքական պայքարի մեջ: Թովմասյանը Սահմանադրական դատարանի և Սահմանադրության հետ այսօր կապ չունի, քանի որ, օրենքի և օրինականության պաշտպանի քողի տակ, նա պաշտպանում է Քոչարյանին ու Սարգսյանին: Սահմանադրական դատարանը Քոչարյանի և Սարգսյանի վերջին բաստիոնն է: Կասկած չկա, որ Թովմասյանը գիտակցում է, թե պայքարի ինչ դաշտ է մտել և ինչով կարող է ավարտվել կռիվը, որի շահառուներն են առաջին հերթին Քոչարյանն ու Սարգսյանը:

Երրորդ, Սահմանադրական դատարանից բացի՝ պաշտոնական Ստեփանակերտն է, որ պայքարում է Փաշինյանի դեմ: Հենց Ստեփանակերտում է Սերժ Սարգսյանը հավաքում Արցախի գործող իշխանությունների և նախկինների մի հատվածին և դուխ տալիս՝ «մի քիչ էլ դիմացեք, ուր որ է Նիկոլին ու նրա խմբակին հեռացնելու ենք իշխանությունից»:

Չորրորդ, Հայաստանի ՀՅԴ-ն ու Սփյուռքի դաշնակցական շրջանակը Փաշինյանին քննադատում էր անգամ այն ժամանակ, երբ կուսակցությունը կոալիցիոն կամ համաձայնական կառավարության մաս էր կազմում 2018-ի մայիս-հոկտեմբեր շրջանում: Երբ ՀՅԴ-ն հեռացավ կամ հեռացվեց Փաշինյանի կառավարությունից, քննադատության տարափը դարձավ դաշնակցական լրատվամիջոցների և գործիչների առօրյայի մաս: ՀՅԴ-ի կեցվածքն այսօր ինչ-որ տեղ հիշեցնում է 1990-ականների սկիզբն ու կեսերը, երբ քննադատության թիրախում առաջին նախագահն էր: Ուշագրավ է, որ ՀՅԴ-ի համար Նիկոլ Փաշինյանը Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հոգեզավակն է, թեև երկուսին ճանաչողները պիտի ընդունեին, որ Նիկոլն ու Լևոնը բացարձակապես տարբեր մարդիկ են՝ տարբեր աշխարհայացքով, քաղաքական անցյալով, համոզմունքներով և հատկապես՝ գործելաոճով:

Հինգերորդ, Սերժ Սարգսյանի փեսային՝ Միքայել Մինասյանին ու վերջինիս մեդիաշրջանակին կարելի էր տեղավորել երրորդ նախագահի խմբի մեջ: Իրականում, սակայն, Մինասյանն ու նրա շրջապատը գաղափարական և արժեքային իմաստով բավականին հեռու է պահպանողական մտածողությունից, ինչին [իբր] դավանում է ՀՀԿ-ն: Ինքը՝ Մինասյանը, քննադատելով Փաշինյանին, փորձում է ամեն կերպ իրեն սահմանազատել աներոջ՝ Սերժ Սարգսյանի իշխանությունից և այսօրվա նրա շրջանակից: Ուշադրություն դարձրե՛ք, որ Մինասյանն ու նրա մեդիա հարթակները Փաշինյանին քննադատելու ընթացքում պահում են կոռեկտության գրված և չգրված սահմանները, ինչը չես ասի մյուս չորսի դեպքում:

Վեցերորդ, Հայ առաքելական եկեղեցին, թեև ոչ բացահայտ, բայց պետք է դասենք Փաշինյանին քննադատողների շարքում: Հիմնական դժգոհությունը գալիս է այն ժամանակներից, երբ ընթանում էր Նոր Հայաստան, Նոր Հայրապետ շարժումը: Եկեղեցական մեր հայրերի մոտ այն համոզմունքը կար, որ այդ շարժումը, որի նպատակն էր գահընկեց անել Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ-ին, խրախուսվում և լռելյայն արժանանում էր Նիկոլ Փաշինյանի հավանությանը: Փաշինյանի դեմ չերևացող պայքար են մղում տարբեր աստիճանի անհատ հոգևորականներ, այդ թվում՝ Արարատյան հայրապետական թեմից:

Յոթերորդ, այս շրջանակը ներառում է այն մարդկանց և խմբերին, որոնք Նիկոլ Փաշինյանին քննադատում էին նաև այն ժամանակ, երբ նա ընդդիմադիր խմբագիր էր, ընդդիմադիր պատգամավոր և նրան ու համազգային շարժումը քննադատում էին Թավշյա հեղափոխության օրերին: Այս խմբակն ու նրանում ներառված մարդիկ համակրանք և որոշակի կապեր ունեն ռուսական իշխանական և հետախուզական շրջանակների հետ:

Ութերորդ, Նիկոլ Փաշինյանին քննադատում են նախկին՝ Սերժ Սարգսյանի ժամանակները քննադատող մի շարք անհատներ ու խմբեր, որոնք Թավշյա հեղափոխության օրերին լիովին աջակցում էին համաժողովրդական շարժմանը: Նրանք ակնկալում էին պաշտոններ Փաշինյանի կառավարությունում, սակայն երբ դուրս մնացին կառավարման նոր համակարգին մաս կազմելուց, սկսեցին քննադատել Փաշինյանին:

Իններորդ, Փաշինյանին քննատադում է ևս մի շրջանակ, որը Սերժի իշխանության ժամանակ հարմարավետության՝ կոմֆորտի գոտում էր և իրեն պատկերացնում էր այլընտրանք Սերժի իշխանությանը: Այս խումբը և նրանում գտնվող անհատները, որոնք ունեն լավ կրթություն և բարձր վճարվող աշխատանք, պատկերացնում էին իշխանափոխություն՝ իշխանության ներսից սկզբունքով: Ինչ-որ տեղ այս խմբի մեջ կարելի է դնել նաև նախկին վարչապետ Կարեն Կարապետյանին, որն այդպես էլ չկարողացավ ըմբռնել, թե ինչ է կատարվում Հայաստանում և Հանրապետության հրապարակում 2018-ի ապրիլին:

Եվ վերջապես, տասներորդ խումբը նախագահ Արմեն Սարգսյանի շրջապատն է. քննադատության հարցում այս խումբը ամենից զգույշն է և հաշվենկատը: Եթե քննադատում է, ապա անուղղակի: Նրանք բացահայտ հայտարարություններ չեն անում Փաշինյանի հասցեին՝ հասկանալով, թե ինչ կարգավիճակ ունի նախագահ Սարգսյանը, ընդ որում թե՛ սահմանադրորեն, թե՛ իրական կյանքում:

Մաս երկրորդ

Ովքեր են այն ուժերն ու խմբերը, որոնք հիմնականում աջակցել են Թավշյա հեղափոխությանը, հարյուր հազարավոր հայաստանցիների հետ դուրս եկել փողոցներ, քայլ արել և մերժել Սերժին, սակայն այսօր քննադատում են Նիկոլ Փաշինյանին:

1․  Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն: Առաջինը հենց այս ուժի անունն ենք նշում, քանի որ խորհրդարանական ընդդիմություն է դասական քաղաքականության իմաստով և ամենամեծ խորհրդարանական ոչ իշխանական ուժը: Գագիկ Ծառուկյանը և նրա ղեկավարած ուժը իրեն ավելի լավ զգում էր երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի նախագահության ժամանակներում: Ծառուկյանը և Քոչարյանը նաև անձնական բարիդրացիական կապեր ունեին: Երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանի նախագահության շրջանում Բարգավաճ Հայաստանն ու նրա առաջնորդը ժամանակ առ ժամանակ ենթարկվում էին տարատեսակ ճնշումների, որի ակնառու օրինակը 2015-ի փետրվարն էր, երբ Ծառուկյանը և թիմը դուրս եկան ընդդեմ Սահմանադրական փոփոխությունների և Սերժի իշխանության հավերժացման: Այդ շրջանում էր, երբ հանրությունը ևս մեկ անգամ բացահայտեց իշխող ՀՀԿ-ական վերնախավի իրական դեմքը: Սերժը և ՀԿԿ-ականները Ծառուկյանի հասցեին հնչեցրին անվայել արտահայտություններ:

2018-ի հեղափոխության օրերին Ծառուկյանն ու կուսակցությունը հիմնականում ողջունեցին համահայկական շարժումը, մաս կազմեցին Փաշինյանի հետհեղափոխական կառավարությանը: Այսօր Ծառուկյանն ու նրա խորհրդարանական թիմը հաճախ է քննադատության թիրախ դարձնում իշխող ուժին: Ծառուկյանի և Բարգավաճ Հայաստանի վարքագիծը առաջիկա տարիներին մեծապես պայմանավորված կլինի նաև նրանով, թե ինչ չափով է կառավարությունը գործելու և բարգավաճելու հնարավորություն տալու Ծառուկյանի բիզնես-կայսրությանը:

2․ Լուսավոր Հայաստան կուսակցություն: Առանց հեգնանքի՝ Լուսավոր Հայաստանը կլասիկ քաղաքական ուժ է, որը նոր ոճ ու էթիկա է բերել հայկական քաղաքականությանը և՛ Ազգային ժողովում, և՛ Երևանի ավագանում: Այս ուժը, որ Նիկոլ Փաշինյանի և Արամ Սարգսյանի կուսակցությունների հետ մաս էր կազմում ԵԼՔ դաշինքին, Թավշյա հեղափոխության օրերին լուրջ վերապահումներ ուներ հեղափոխության մեթոդների և հատկապես ելքի առումով: Երբ հեղափոխությունը հաղթանակեց, Լուսավոր Հայաստանը Հանրապետություն, Բարգավաճ Հայաստան և ՀՅԴ կուսակցությունների հետ մաս կազմեց Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությանը: Լուսավոր Հայաստանը այսօր զբաղեցրել է հետևյալ դիրքը. եթե Փաշինյանն ու նրա կառավարությունը թույլ են տալիս սխալներ, ապա քննադատում են, եթե իշխանությունների քայլերն ու քաղաքականությունը համընկնում են կուսակցության մոտեցումներին, ապա բացահայտ աջակցում են Փաշինյանին ու կառավարությանը:

3․ Քաղաքացու որոշում (ՔՈ) կուսակցություն: Սոցիալ դեմոկրատական այս միավորումը 2018-ի դեկտեմբերին կայացած խորհրդարանական ընտրություններում ստացել է շուրջ 8,5 հազար քվե կամ ձայների 0,68 տոկոսը: Առաջին հայացքից այս թվերը կարող են շատ բան չասել ՔՈ-ի ներուժի մասին: Իրականում, ՔՈ-ն կուռ գաղափարական թիմ է, որտեղ գլուխ գլխի են հավաքվել երիտասարդ, սկզբունքային և հավակնոտ գործիչներ: ՔՈ-ի (կուսակցությունը հիմնադրվել է Թավշյա հեղափոխությունից հետո) անդամները եղել են հեղափոխության առաջին շարքերում, կարևոր ներդրում ունեցել նախկին վարչակարգին հեռացնելու գործում, սակայն ամենախիստ քննադատության են ենթարկում Փաշինյանին և կառավարությանը, եթե վերջիններս անում են քայլեր, որոնք ՔՈ-ի համար անընդունելի են: Դրա վառ օրինակը Ամուլսարն է:

Խորհրդարանական վերջին՝ 2018-ի դեկտեմբերին կայացած ընտրություններում, քաղաքական երկու միավորներ՝ Մենք դաշինքը և «Սասնա Ծռեր»  համահայկական կուսակցությունը ստացել են քվեների համապատասխանաբար 2 և 1,8 տոկոսը:

4․ Մենք դաշինքի կուսակցություններից Հանրապետությունը և նրա առաջնորդ, նախկին վարչապետ Արամ Սարգսյանը երբեմն աջակցում, երբեմն քննադատում են Փաշինյանի և կառավարության քաղաքականությունը: Եթե ՔՈ-ն ամեն ինչ անում է, որ Ամուլսարը չշագործվի, ապա Հանրապետությունը կարելի է համարել միակ ուժը, որ հատուկ հայտարարությամբ կողմ է արտահայտվել Ամուլսարի շահագործմանը: Արամ Սարգսյանին և Հանրապետություն կուսակցությանը դժվար է դասել ընդդիմության շարքում, սակայն այս ուժը ընդդիմություն է այնքանով, որ կառավարության մաս չի կազմում:

5․ Սասնա ծռերը և շատ խմբեր ու անհատներ Փաշինյանին քննադատության հարցում ելակետ են ընդունում նաև այն իրողությունը, թե քննադատությունը որքանով է օգտագործվելու նախկին իշխանությունների կողմից: Բազմաթիվ են խմբերն ու անհատները, որոնք Փաշինյանին չեն ցանկանում հրապարակավ քննադատել, որպեսզի ջուր չլցնեն Սերժ Սարգսյանի և ՀՀԿ-ի ջրաղացին: Եվ որքան հեռանում ենք Թավշյա հեղափոխությունից, այնքան այս խմբերն ու անհատները Փաշինյանին քննադատելու հարցում ավելի ազատ են զգում, մանավանդ այն դեպքերում, երբ արվում են հեղափոխության ոգուն հակասող քայլեր, ինչպես, օրինակ, նախարարների աշխատավարձերը բարձրացնելու որոշումն էր, որ փորձ էր արվում գաղտնի պահել հանրությունից: Ծռերը ավելի կոշտ կարձագանքեն, եթե Փաշինյանը Արցախի հարցում գնա փոխզիջումների: Ծռերի համար, համենայն դեպս այդպիսին է նրանց հրապարակային հռետորաբանությունը, Արցախի հարցում կարմիր գծերն անցնում են Արցախ-Ադրբեջան շփման գծով: 2016-ի հուլիսին ՊՊԾ գնդի գրավումը հետևանք էր նաև Ապրիլյան պատերազմում հայկական կողմի կրած տարածքային կորուստների և Սերժ Սարգսյանի՝ 7 շրջաններ վերադարձնելու մասին հրապարակային հայտարարությունների:

6․ Այս ուժը կամ միավորումը անուն չունի, բայց կարող է դառնալ մեծագույնը եթե, իրավամբ, Փաշինյանը փորձ կատարի փոխզիջումների ճանապարհով կարգավորել ղարաբաղյան հակամարտությունը: Փոխզիջում նշանակում է ստատուս-քվոյի փոփոխությունը, այն է՝ տարածք կարգավիճակի դիմաց: Ղարաբաղյան կարգավորման յուրաքանչյուր իրական փորձ Փաշինյանի դեմ համախմբելու է տասնյակ հազարավոր մարդկանց՝ ազգայնականներ, լիբերալներ, աջեր, ձախեր…

7. Այս ուժը կամ միավորումը ևս անուն չունի: Այս անանուն խմբի մեջ երկու հիմնական շերտ կա. առաջին՝ Նիկոլ Փաշինյանին և Թավշյա հեղափոխությանը աջակցած քաղաքացիներ, որոնք այսօր նրան անշահախնդիր քննադատում են թույլ տրվող սխալների համար, և երկրորդ՝ քաղաքացիներ, որոնք հեղափոխության հաղթանակից հետո երկնքից մանանայի էին սպասում:

8. Քաղաքացիական հասարակության խմբեր, ՀԿ-ներ, հիմնադրամներ, որոնք հեղափոխության օրերին աջակցում էին Փաշինյանին, սակայն քննադատում են հեղափոխությունը բովանդակազրկող ամեն մի քայլ:

9. Բնապահպաններ և մասնագիտական այլ տարատեսակ խմբեր, որոնք քննադատում են Փաշինյանին և կառավարությանը Ամուլսարի, համահարթ եկամտահարկի և այլ կոնկրետ հարցերում:

10. Այս խումբը ևս ընդհանրական անուն չունի: Այս խմբում կարելի է ներառել նրանց, ովքեր «երկիրը երկիր չի» կարգախոսով արտագաղթել են, և այսօր էլ ջանում են ցույց տալ, որ ոչինչ չի փոխվել ու չի փոխվելու երկրում, բյուջեից սնվող բյուրոկրատիա, որը մնացել է աշխատավարձի հույսին և չի կարողանում գործի դնել կոռուպցիոն մեխանիզմը, նախկին իշխանությունների կողմից սնվող և ֆեյսբուքում աշխատող ինտելեկտուալներ, Քոչարյանին և Սերժին վճարի դիմաց և անվճար աջակցողներ, ուղնուծուծով ռուսամետ և առանց Ռուսաստանի Հայաստանի ապագան չպատկերացնող, իրականում շատ ազնիվ քաղաքացիներ, որոնց մտահոգում է Փաշինյանի արտաքին քաղաքականությունը…