Հոկտեմբերի 27-ի ահաբեկչության զոհերից այն ժամանակ օպերատիվ հարցերի նախարար Լեոնարդ Պետրոսյանի որդին՝ փաստաբան Էմիլ Պետրոսյանը հարցազրույց է տվել ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻՆ:
– Պարոն Պետրոսյան, Հոկտեմբերի 27-ի 20-րդ տարելիցի առիթով նորից խոսակցություններ կան, որ հնարավոր է այդ դեպքերի վերաբերյալ քննված գործը վերաբացվի: Դուք, լինելով, փաստաբան, այս պահին այդպիսի հնարավորություն տեսնո՞ւմ եք: Հնարավո՞ր է դուք անձամբ նախաձեռնեք նման բան:
– Հնարավորություն տեսնում եմ, միշտ էլ եղել է այդ հնարավորությունը, բայց նպատակահարմա՞ր է այս պահին՝ չեմ կարող ասել: Ինքս այդպիսի նախաձեռնությամբ հանդես գալու մտադրություն դեռ չունեմ:
– Ինչո՞ւ:
– Մի քանի պատճառով. նախ, որովհետեւ հաշվի առնելով իմ աշխատանքը՝ ես գիտեմ քննչական մարմինների ծանրաբեռնվածության աստիճանը: Երկրորդ, Սահմանադրական դատարանի շուրջ ստեղծված իրավիճակը: Բացի այդ, եթե ելնենք նրանից, որ Հոկտեմբերի 27-ը աշխարհաքաղաքական խնդիր է, ապա այդ թեմայի նորից արծարծումը Հայաստանի Հանրապետության համար ավելորդ գլխացավանքներ կարող է առաջացնել:
– Պարոն Պետրոսյան, հայտնի է, որ 1999 թվականի հոկտեմբերի 27-ին՝ ահաբեկչության օրը, ձեր հայրը նստած չի եղել դիմացի աթոռներին, եւ նրա սպանությունը համարվում է նպատակային սպանություններից մեկը: Գոնե նրա դրվագով ձեզ համար ամեն ի՞նչ պարզ է, ամեն ինչ բացահայտվա՞ծ է:
– Իհարկե ամեն ինչ բացահայտված չէ, ինչպես այդ գործում ոչ մի բան բացահայտված չէ մինչեւ վերջ: Ես չեմ կարող նպատակային լինելու մասին խոսել, քննիչի գործն է դա երեւի: Բայց 1999 թվականի հոկտեմբերին Վիկտոր Դալլաքյանը «Գոլոս Արմենիի»-ում ասաց, որ նախարար Լեոնարդ Պետրոսյանին սպանել են միտումնավոր, հետո Հմայակ Հովհաննիսյանը նույն բանը ասաց, որ նշանառու կրակոց է եղել: Էս արգումենտները խոսո՞ւմ են նշանառության մասին՝ չգիտեմ, որովհետեւ հայտնի է, որ միայն մի կրակոց է իրեն կպել, ստուգողական կրակոցներ չեն եղել: Դրա համար դժվարանում եմ ասել՝ ամեն ինչ բացահայտվա՞ծ է, թե՞ ոչ, նշանառո՞ւ է, թե՞ ոչ, եթե նշանառու է՝ ինչի համար:
– Չեք էլ կասկածո՞ւմ՝ հաշվի առնելով նրա ակտիվ գործունեությունը, աշխատանքի բնույթը, վարչապետի հետ նրա կապը, աշխատանքը:
– Դե դուք ասացիք… Դուք էլ երեւի հիշում եք, որ նա կարեւոր դեր ու նշանակություն ուներ, վարչապետ Սարգսյանի ամենավստահելի անձանցից մեկն էր, եթե ոչ ամենան: Կասկածները, վարկածները շատ են, եւ բացահայտումը հենց դրա համար է կարեւոր, որ այդ բոլոր կասկածները միանգամից փարատվեն: Հիմա, երբ որ վերջակետ դրված չի՝ ամեն վարկած էլ իրավունք ունի ապրելու:
– Կան մարդիկ, որոնք դատապարտվել են ազատազրկման՝ ոճրագործությունը իրականացնելու համար: Ի՞նչ պետք է լինի, որ զոհերի հարազատները համարեն՝ գործը բացահայտված է:
– Ես Հոկտեմբերի 27-ի դատավարության ժամանակ նույնիսկ գնացել, դատավարությանը մասնակցել եմ: Մոտ 40 օր Նաիրի Հունանյանը ցուցմունք է տվել: Քանի որ ես քննիչ եմ աշխատել, դատախազ եմ աշխատել, գնացել, լսել եմ, որ անձամբ հասկանամ՝ ինձ կարո՞ղ է հիմնավորել, ապացուցել, որ ինքը էդ իր ազգափրկչական գաղափարներով եկել, նման բան է արել: Եվ ճիշտն ասեմ՝ չհամոզեց ինձ, բացարձակապես չհամոզեց: Ընդհակառակը՝ ինձ մոտ համոզմունքի աստիճանի կարծիք ձեւավորվեց, որ իր մեջքին մարդիկ կան կանգնած:
– Կան կարծիքներ, որ Նաիրի Հունանյանը եւ նրա խումբը Հայաստանի ներսում են ունեցել հրահանգիչներ, կան կարծիքներ, որ դրսում են ունեցել: 20 տարվա վերլուծությունների արդյունքում ի՞նչ եզրահանգում ունեք ինքներդ ձեր մեջ:
– Մեկը մյուսին չի բացառում: Շատ է ասվել այն միտքը, որ եթե անգամ դրսից է՝ առանց ներսի դա հնարավոր չի: Ինչ-որ տեղ ես համաձայն եմ: Հենց այդ է, որ գործը բացահայտված չէ եւ ամեն ինչ կարելի է մտածել: Ամեն ինչ:
– Նաիրի Հունանյանը դիմել է պայմանական վաղաժամկետ ազատ արձակման համար: Ինչպե՞ս եք դիտարկում նրա այս քայլը, ի՞նչ նպատակ ունի, ըստ ձեզ:
– Դե հիմա օրենքը նախատեսում է, որ ցմահ դատապարտված անձը ազատազրկումը 20 տարի կրելուց հետո կարող է դիմել համապատասխան մարմիններին, որ իրեն ազատ արձակեն: Իր իրավունքն է, ինքն էլ իրագործել է, ի՞նչ ասես:
– Բայց կան նաեւ տեսակետներ, որ նա ասելիք ունի, ուզում է ցուցմունք փոխել:
– Այս գործում ինքը ամեն ինչ արդեն ասել է. մի փուլում մի բան է ասել, հետո երբ իշխանությունը փոխվել է՝ բոլոր կալանավորվածները միասին այլ բան են ասել: Հիմա էլ, հնարավոր է, շոուի համար վեր կենա, այնպիսի բան ասի, որ բոլորս ասենք՝ էս ի՞նչ «բոց» արեց: Բայց իր խոսքերին ինչքանո՞վ հավատանք: Եթե այնպիսի տեղեկատվություն է, որը կհիմնավորվի այլ չեզոք ապացույցներով, կողմնակի աղբյուրներով, միս ու արյուն կհավաքվի դրա վրա, ուրիշ բան, բայց եթե ինքը ասի՝ այսպես է եղել, մենք էլ ականջներս կախենք, ասենք՝ ուրեմն էդպես է, դա ճիշտ չի:
– Բացառո՞ւմ եք, որ Հայաստանում իշխանության փոփոխությամբ պայմանավորված՝ նա ազատված լինի որոշակի վախերից եւ ցանկանա ճիշտն ասել:
– Գիտե՞ք ոնց. ինքը էն ժամանակ էլ այդպես վախեցածի տպավորություն չի թողել, վախեցած չէր ինքը: Ինձ թվում է՝ հիմա ավելի շատ առիթ ունի վախենալու, քան էն ժամանակ: Նրա այս քայլերը կարող են հենց վախով էլ պայմանավորված լինել, իր անձին կարեւորություն տալու հանգամանքով եւ այլն: Դա էլ չբացառենք:
– Ռոբերտ Քոչարյանի անունը շատ է շոշափվել այս ահաբեկչության հնարավոր պատվիրատուների ցանկում: 20 տարիների ուսումնասիրությունը, ստացած տեղեկությունները, ձեզ հիմք տալի՞ս են որեւէ կասկած ունենալ նրա հետ կապված, որ հնարավոր է կոնկրետ Լեոնարդ Պետրոսյանի գործունեության որոշ դրվագներ նրան դուր եկած չլինեն, միտում ունենա նրանից ազատվելու:
– Հոկտեմբերի 27-ի գլխավոր զոհերը Ազգային ժողովի նախագահն ու վարչապետն էին, այսինքն՝ իմ հայրիկի համար չէր կազմակերպված այդ ամենը: Ռոբերտ Քոչարյանն իր բոլոր հրապարակային ելույթներում ասում է, որ իր ընկերն է եղել Լեոնարդը: Էն ժամանակ, երբ որ ինքը նախագահ է եղել Ղարաբաղում, հայրս վարչապետ է եղել, շատ բարձր է գնահատել հորս աշխատանքը եւ համատեղ գործունեությունը: Ես չեմ կարող հայտարարել, որ Ռոբերտ Քոչարյանը հոկտեմբերի 27 է կազմակերպել: Կասկածներ բոլորի վրա կարելի է մտածել: Կարող ենք ամեն ինչ էլ մտածել՝ Թուրքիա մտածենք, Ռուսաստան մտածենք, դաշնակներ մտածենք, Քոչարյան մտածենք… Այն ժամանակ Նաիրի Հունանյանը Սամվել Բաբայանի վրա էլ էր ակնարկներ անում, ամեն ինչ էլ ասել է՝ շեղելու համար: Եվ այս ամենը գալիս է նրանից, որ վերջակետ դրված չի այդ քրեական գործին:
Դեռ այն ժամանակ ենք բոլորս ասել, որ այս գործը ուչաստկովիի մակարդակի գործ չէր, բայց քննվել է հենց ուչաստկովիի մակարդակով՝ թերի: Ու այն ժամանակ էլ ասվել է, որ գործում էին այնպես, որ կարծես ուղիղ կոծկում էին այդ հանցագործությունը, ոչ թե բացահայտում: Եթե հիշենք այն ժամանակվա դատավարությունը, Սամվել Ուզունյանի (գործը քննող դատավոր,-խմբ.) հիվանդանալը, հետո առողջանալը, Տիգրան Նաղդալյանի սպանությունը, հետո դրա բացահայտվելը, հետո նորից գործի վերսկսումը… Այս ամենը իրար հետ կապված են, բայց դե համոզված կարծիք արտահայտելու համար պետք է գործը քննող քննիչ լինել:
– Վերջին մի քանի օրերին կարծիքներ են հնչել, որ Գագիկ Ջհանգիրյանը ինչ-որ բաներ չի կարողացել այն ժամանակ ասել, հիմա կկարողանա:
– Տա Աստված, որ ես սխալվեմ, ինքը ինչ-որ արժեքավոր ինֆորմացիա ունենա ասելու, բայց ինձ թվում է բեկումնային ինֆորմացիա… եթե պիտի ասեր, թող 2008-ին ասեր, երբ հրապարակից խոսում էր: Ինձ թվում է, որ հնարավոր չէ, բայց դե մարդ է, կարող է էսքան ժամանակ պահել է, հիմա ասի:
– Ես ճի՞շտ եմ հասկանում՝ դուք բարդ եք պատկերացնում այդ գործում նոր ընթացքը: Ավելի շատ հնարավոր չեք համարում բացահայտումը, քան հնարավոր եք համարում:
– Քննիչների լեզվով ասած՝ Հոկտեմբերի 27-ի գործը կլասիկ փչացրած քրեական գործ է: Միտումնավոր փչացրած է այնպես, որ այդ գործի շրջանակներում ինչ-որ բաց տեղ չկարողանաս գտնել, որովհետեւ այնտեղ ամեն ինչ արդեն գրված է: Մի մասն էլ թելը սենց գնում ու կտրվում է: Օրինակ Լիտվիենկոյի հայտարարության հետ կապված (ՌԴ Անվտանգության դաշնային ծառայության պահեստի փոխգնդապետ Ալեքսանդր Լիտվիենկոն 2005-ին հայտարարել է, որ հոկտեմբերի 27-ին ՀՀ խորհրդարանում տեղի ունեցած ոճրագործությունը ծրագրել էին ՌԴ հատուկ ծառայությունները) ի՞նչ են արել մեր հայրենի իրավապահ մարմինները, քննչական հանձնարարությո՞ւն են ուղարկել, քննիչի՞ են գործուղման ուղարկել, ոչ մի բան էլ չեն արել: Կտրվել է ու այդ մասը այդպես բաց մնացել է: Հիմա ի՞նչ անեն. էդ մարդը մահացել է, այդ գործողությունը ժամանակին չի արվել: Հե՞շտ է, թե՞ չէ: Ես չեմ ասում անհնարին է, բայց որ բավականին բարդ է լինելու, միանշանակ:
– Մինչ այժմ այդ ժամանակվա նախագահը նույնիսկ չի հարցաքննվել:
– Այո, չի հարցաքննվել: Այնտեղ կա Սերժ Սարգսյանի հարցաքննությունը, բայց դա էլ անընթեռնելի հարցաքննություն էր: Ես հիշում եմ, ուզում էի կարդալ, չկարողացա: Բայց մեկ է՝ նոր բան 20 տարի հետո դժվար է գտնել, մնում է գան, ասեն որ դա այլմոլորակայիններն են եկել, արել: Ընդհանուր առմամբ՝ ամեն ինչ պարզ է՝ շահառուներն էլ են պարզ, խաղն էլ է պարզ գեոպալիտիկայի: Էն ժամանակ պարզ չէր, բայց հիմա արդեն որոշ բաներ երեւում են:
– Ձեզ համար, օրինակ, ի՞նչ է պարզ: Ի՞նչ է տեղի ունեցել:
– Հայաստանում ձեւավորվել էր լեգիտիմ իշխանություն, որը էս աշխարհում ոչ մեկին, բացի Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիներից, ձեռք չի տվել: Ամերիկային էլ, Ռուսաստանին էլ, Ֆրանսիային էլ, բոլորին էլ լավ կլիներ, որ գային միայն Սերժ Սարգսյանի հետ խոսեին, հարցերը պայմանավորվեին, գնային, ոչ թե մի ազգի հետ խոսեին: Դա դժվար է: Այ էդպիսի մի բան է եղել: Այսինքն՝ գլխատել են այ հենց այդ իշխանությանը, էդ լեգիտիմ իշխանությունը, որը կարող էր միջազգային ատյաններում խոսել, ոնց որ էսօրվա իշխանությունն է կանգնում ու ասում՝ հայ ժողովուրդն այսպես է ասում: Որովհետեւ հայ ժողովուրդն ընտրել է իրենց: Երբ որ չեն ընտրում, դու չես կարող գնալ, միջազգային ատյաններում էդ մարդկանց հետ լուրջ խոսակցությունների ժամանակ խոսել հայ ժողովրդի անունից: Կասեն՝ դու ո՞վ ես, որ հայ ժողովրդի անունից խոսում ես: Նրանց ես ջարդել, փշրել, խաբել, մեզ չես կարող խաբել:
