Նամակ երկրէն
Զբաղած օր մըն էր Ուրբաթը։ ժողովներ, հանդիպումներ, հաշուապահական ստուգումներ, նոր ծանօթութիւններ, հարցազրոյցներ, եւայլն…
Աշխատանքային օրուան աւարտին թաքսի վերցուցի եւ խնդրեցի վարորդէն, որ շատ շտապ տուն հասցնէ ինծի։ Կնոջս տարեդարձը պիտի նշէինք եւ եթէ ուշանայի… կրնա՞ք պատկերացնել գլխուս գալիքը: Բայց, ինչպէս կ՚ըսեն, տունին հաշիւները շուկային հետ չի բռներ։ Երեւանի կեդրոնի խճողում-խցանումները 5 վայրկեաննոց (հայաստանեան 5 րոպէն) ճամբան 30 վայկեաննոց գողգոթայի վերածեցին։
Մինչ ես գրեթէ կատաղած քիթիս տակէն հազար տեսակ բողոք ու անէծք կը տեղայի անկարգ վարորդներու վրայ, իմ թաքսիի հանդարտ ու ժպտերես վարորդը, որ հայելիէն կը հետեւէր ինծի, զիս հանդարտեցնել փորձելէ ետք հարցուց ուրկէ ըլլալս։
Երկար բարակ բացատրեցի Ճէպէլ Մուսայի եւ Քեսապի զաւակներու ամուսնութենէն ծնունդ ըլլալուս մասին, ի հարկին յիշելով Մուսա Լերան 40 օրերն ու 3-4 տարի առաջ Քեսապի վրայ Տաէշի զինեալներու եւ թուրքերու յարձակումը…
Պատմեցի լիբանանեան քաղաքացիական պատերազմին, Ամերիկա եւ ապա Գանատա մեկնելուս, յետոյ՝ կնոջս հետ Հայաստան մեր տեղափոխուելուն եւ երեք երեխաներ ունենալու մասին։ Զարմացնելու յոյսով, ըսի, որ 15 տարի է արդէն Հայաստան եմ եւ կեանքս ուրիշ տեղ չեմ կրնար պատկերացնել, ոչ Լիբանան, ոչ Լոս Անճելըս եւ ոչ ալ Թորոնթօ…
«Ուրեմն սիրու՞մ եք Հայաստանը», հարցուց վարորդը։
«Սիրու՞մ եմ։ Ի հարկէ սիրում եմ, իսկ ինչի՞ չսիրեմ։ Սիրում եմ իր լաւով ու վատով, իր սեւով ու ճերմակով, իր դիմութեամբ եւ ընդդիմութեամբ, իր ամէն ինչով։ Ես այստեղէն չեմ ուզում հեռանալ, սա իմ տունն է, իմ երեխաների ծննդավայրը», ըսի ես, յուսալով, որ զարմանքի եւ յուսախաբութեան շեշտուած արտայատութիւն մը պիտի տեսնեմ դէմքին վրայ։ Չէ՞ որ միշտ վարորդներէն լսած եմ բողոք ու դժգոհութիւն, Հայաստանէն հեռանալու ցանկութիւն ու նոյնիսկ անկասելի վճռակամութիւն։
Բայց այս անգամ ոչ բողոք, ոչ ալ առարկութիւն լսեցի վարորդէն։ Ընդհակառակը, վարորդին աչքերը փայլեցան եւ ուրախ ժպիտ մը ուրուագծուեցաւ դէմքին վրայ։ Եւ ըսաւ.
«Դուք եւ ես նոյն կտորից ենք, նոյնկերպ ենք մտածում: Ես էլ եմ սիրում մեր հայրենիքը: Ինձ ասում են արի Ռուսաստան, քեզ լաւ գործ կը տանք, ինչի՞ ես մնում էդ անտէր երկրում։ Բայց ես չեմ գնում, չեմ գնալու… էդ աղբը էնտեղ տեսնու՞մ եք, հա՞, էդ մեր զիբիլը ոչ թէ Ռուսաստանի, սաղ աշխարհի հետ չեմ փոխի…»
Արդէն ես էի հիմա զարմացողը։ Հայհոյանք ու դժգոհութիւն լսելու փոխարէն, հակառակը կը լսէի՝ հայրենիքի հանդէպ անսահման սէր ու խանդաղատանք։
«Ձեզ մի բան էլ ասեմ, ես հայ էլ չեմ, ես եզիդի եմ, բայց սա իմ տունն ա, իմ հայրն ու մայրը, իմ պապն ու տատը թաղուել են էստեղ։ Ես ծնուել մեծացել եմ էստեղ։ Ես ո՞նց անտէր թողնեմ հօրս ու մօրս գերեզմանները ու հեռանամ էստեղից։ Զարմանում եմ, երբ իմ հայ ախպերներն են թողնում գնում։ Զաւակներիս էլ չեմ թողնում գնան, նրանք ունեն բարձրագոյն կրթութիւն, էստեղ թող աշխատեն ու ապրեն… Եթէ նոյնիսկ բոլորն էլ գնան, ես էս երկրի վերջին բնակիչն եմ լինելու, միակ չգնացողը…», շարունակեց ան։
Զրոյցը կ՚ուզէի շարունակել, բայց անդրադարձայ, որ արդէն հասեր էինք տուն։ Վճարեցի եւ դուրս չելած անունը հարցուցի։
«Անունս Ջամալ է, Ջամալ Քալաշեան», ըսաւ, «կարող ես նաեւ ասել՝ Հայաստանը չլքող ամենավերջի բնակիչը»։
Ձեռքը ուժեղ սեղմեցի եւ խնդրեցի հեռախօսով լուսանկարել։ Չ՚առարկեց եւ չ՚ընդդիմացաւ նկարը դիմատետրի վրայ դնելու առաջարկիս։
«Գրելու եմ՝ Հայաստանի ամենավերջին բնակիչը», ըսի ես։
«Հա, հա, գրեցէ՛ք, բայց լաւատես եղէք միշտ։ Հայաստանը վերջին բնակիչ չի ունենալու երբեք, Հայաստանի բնակիչները շատանալու են, այո, լաւատես մնացէք…»
Րաֆֆի Տուտագլեան
Գրեցէ՛ք ինծի։
rafdoud@aol.com
