Հայկական ուսումնասիրությունների ԱՆԻ կենտրոնը շարունակում է ներկայացնել Հայաստանի շրջաններն ու գյուղերը 1831 թվականի տվյալներով: Համեմատաբար համակարգված ձևով առաջին անգամ Հայաստանում մարդահամար անց է կացվել 1831-ին, երբ Պարսկաստանի կազմից Հայաստանը՝ Արևելյան Հայաստանը, անցել էր ցարական Ռուսաստանի տիրապետության տակ: Այսօր ներկայացնում ենք Մարտունու շրջանը, իսկ առաջիկայում ներկայացնելու ենք նաև շրջանի բոլոր գյուղերը մեկ առ մեկ ըստ 1831, 1873, 1886, 1897, 1908, 1914, 1916, 1919, 1922, 1926 և 1931 թվականների տվյալների՝ նշելով բնակավայրի ինչպես հին, այնպես էլ նոր անունները:
1831թ տվյալներով՝ այսօրվա Գեղարքունիքի մարզի Մարտունու շրջանում եղել է բնակեցված 17 գյուղ 3.811 ընդհանուր բնակչությամբ, որից 3.702-ը՝ հայ, 109-ը՝ իսլամ:
Ներկայացնում ենք բոլոր գյուղերը այբբենական կարգով, նշելով նաև, թե գյուղերում որքան է եղել ազգաբնակչության քանակը.
1. Ադիաման ներքին, Ներքին Գետաշեն – 331 հոգի, բոլորը՝ հայ
2. Ադիաման վերին, Վերին Գետաշեն – 94 հոգի, բոլորը՝ հայ
3. Ադամխան, Վարդաձոր – 169 հոգի, բոլորը՝ հայ
4. Ալիղռըխ, Աստղաձոր – 180 հոգի, բոլորը՝ հայ
5. Ալուչալու նեքին, Արծվանիստ – 10 հոգի, բոլորը՝ իսլամ
6. Ալուչալու վերին – 99 հոգի, բոլորը՝ իսլամ
7. Ավդալաղալու, Վաղաշեն – 96 հոգի, բոլորը՝ հայ
8. Գյուզալդարա ներքին, Վարդենիկ – 560 հոգի, բոլորը՝ հայ
9. Գյոլ, Լիճք – 273 հոգի, բոլորը՝ հայ
10. Զոլախաչ, Զոլաքար – 298 հոգի, բոլորը՝ հայ
11. Թազագյուղ, Ծովասար – 77 հոգի, բոլորը՝ հայ
12. Ծակքար, Դալիկդաշ – 127 հոգի, բոլորը՝ հայ
13. Ձորագեղ, Վալի Աղալու – 322 հոգի, բոլորը՝ հայ
14. Ղարանլուղ, Գեղհովիտ – 303 հոգի, բոլորը՝ հայ
15. Մարտունի, Ներքին Ղարանլուղ – 389 հոգի, բոլորը՝ հայ
16. Երանոս – 332 հոգի, բոլորը՝ հայ
17. Քյոլաղռան, Ծովինար – 151 հոգի, բոլորը՝ հայ
Այսպիսով, 1831 թվականին Մարտունու շրջանի ամենամեծ բնակավայրը եղել է Ներքին Գյու(ո)զալդարան, այսօրվա Վարդենիկը 560 բնակչությամբ:
Երբ ներկայացնենք գյուղերը մեկ առ մեկ, կնշենք ինչպես նոր, այնպես էլ հին անունները:
Պատրաստեց Թաթուլ Հակոբյանը
Լուսանկարում՝ Մադինա գյուղը, լուսանկարը՝ Անդրանիկ Քեշիշյանի
Դիտել նաև՝
