2011 թվականի հունիսին Կազանում Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահներին Ռուսաստանի այն ժամանակվա առաջնորդ Դմիտրի Մեդվեդևի կողմից առաջարկված փաստաթուղթը, որը մերժեց Իլհամ Ալիևը, իր փիլիսոփայությամբ հիշեցնում է 1997-ի փուլային առաջարկը՝ Լեռնային Ղարաբաղում հանրաքվեի հեռանկարով:
Այսօր էլ Հայաստանի ղեկավարությունը համաձայն է ղարաբաղյան կարգավորման հիմնարար սկզբունքների մասին այդ փաստաթղթի հետ որպես բանակցությունների հիմք (գոնե հրապարակավ հայտարարում է), որը ենթադրում է հետևյալ քայլերը ըստ հերթականության:
Առաջին. հայկական ուժերը դուրս են գալիս Աղդամի, Ֆիզուլու, Ջեբրայիլի, Զանգելանի և Ղուբաթլուի շրջաններից (մոտ 4 հազար քառակուսի կիլոմետր):
Երկրորդ. Լեռնային Ղարաբաղը նախկին ԼՂԻՄ սահմաններում, ինչպես նաև Քարվաճառն (Քելբաջար) ու Լաչինը ստանում են ժամանակավոր անցումային միջանկյալ կարգավիճակ: Լեռնային Ղարաբաղի իշխանությունները, միջանկյալ ժամկետի ընթացքում, մինչև քվեարկությամբ իրավական վերջնական կարգավիճակի հստակեցումը, կիրականացնեն օրենսդիր և գործադիր իշխանություն, կարող են ստանալ արտասահմանյան երկրների և միջազգային կազմակերպությունների ֆինանսական օժանդակությունը:
Երրորդ. Աղդամի, Ֆիզուլու, Ջեբրայիլի, Զանգելանի և Ղուբաթլուի շրջաններ են վերադառնում ներքին տեղահանված անձինք: Ստեղծված նոր ստատուս քվոյի պայմաններում Ղարաբաղ-Ադրբեջան սահմաններում տեղակայվում են խաղաղապահ ուժեր: Քարվաճառի և Լաչինի ոչ միջանցքային մասի վերադարձը տեղի է ունենում այն բանից հետո, երբ անց է կացվում քվեարկություն՝ որոշելու Լեռնային Ղարաբաղի իրավական վերջնական կարգավիճակը:
Չորրորդ. Լեռնային Ղարաբաղում անց է կացվում վերջնական իրավական կարգավիճակը որոշելու շուրջ քվեարկություն:
Ահա սրանք են Կազանյան փաստաթղթի առանցքային կետերը: Սրանից բացի՝ կան մի շարք այլ կետեր և մանրամասներ, որոնց շուրջ Հայաստանն ու Ադրբեջանը չեն կարողանում համաձայնության գալ, մասնավորապես՝
ինչպե՞ս են շաղկապվելու Քարվաճառի վերադարձն ու Լեռնային Ղարաբաղում անցկացվելիք հանրաքվեի՝ քվեարկության ժամկետները,
միջանկյալ կարգավիճակից հետո Քարվաճառը ե՞րբ է անցնելու Ադրբեջանի վերահսկողության տակ,
ե՞րբ են վերադարձվելու Լաչինի շրջանի ոչ միջանցքային մասերը,
ինչպիսի՞ կարգավիճակ է ունենալու Լաչինի միջանցքը,
Լեռնային Ղարաբաղի իրավական կարգավիճակի քվեարկությանը ովքե՞ր իրավունք ունեն մասնակցելու և ի՞նչ համամասնությամբ:
Կազանի փաստաթուղթը մերժել է Ադրբեջանը՝ ներկայացնելով մոտ մեկ տասնյակ փոփոխություններ:
Կազանի փաստաթուղթը իր փիլիսոփայությամբ շատ մոտ է 1997-ի փուլային տարբերակին, որին, բազմաթիվ վերապահումներով, Հայաստանի առաջին նախագահը իր համաձայնությունն էր տվել, սակայն իշխանության ուժային թևը՝ Վազգեն Սարգսյանի և Ռոբերտ Քոչարյանի գլխավորությամբ, ստիպեցին Լևոն Տեր-Պետրոսյանին հրաժարական տալ:
Սերժ Սարգսյանը ևս դեմ էր փուլային լուծմանը, որին վերադառնում է 20 տարի անց:
Այնուամենայնիվ, Կազանի փաստաթուղթը փուլայինից ունի մեկ առավելություն՝ խոստացված հանրաքվեն կամ քվերակությունը: Ադրբեջանը դեմ չէ որևէ քվեարկության, սակայն մերժում է, որ Լեռնային Ղարաբաղը կարող է լինել անկախ:
Կազանի փաստաթղթին առավել մանրամասն կանդրադառնանք առաջիկա օրերին:
Թաթուլ Հակոբյան
Առաջարկվում է կարդալ նաև.
1997թ. փաթեթային առաջարկը՝ https://www.aniarc.am/2016/04/21/nk-package-1997-july/
1997թ. փուլային առաջարկը՝ https://www.aniarc.am/2016/04/21/step-by-step-1997-december-nk/
1998թ. ընդհանուր պետությունը՝ https://www.aniarc.am/2016/04/22/common-state-1998-nk/
2007թ. Մադրիդյան առաջարկը՝ https://www.aniarc.am/2016/04/13/madrid-principals-armenian-text/
