JNews-ի զրուցակիցը «Սիվիլնեթի» լրագրող Թաթուլ Հակոբյանն է, ով ապրիլի 2-ին Արցախում բռնկված չորսօրյա պատերազմի մարտաբեմ է հասել ամենաառաջիններից մեկը:
«Սիվիլնեթի» նկարահանող խումբը, որի կազմում էին Թաթուլ Հակոբյանը եւ ռեժիսոր-օպերատոր Հակոբ Մանուկյանը, մի քանի օր շարունակ հանրությանը ներկայացրեց ռեպորտաժներ մարտական դիրքերից, հակառակորդի կողմից խոցված գյուղերից, անդրադարձավ մարդկային պատմությունների: Թաթուլ Հակոբյանը լուսաբանել է նաեւ չորսօրյա պատերազմի առաջին զոհերից մեկի՝ 12-ամյա Վաղինակ Գրիգորյանի հուղարկավորությունը: Լրագրողը նաեւ Աղդամի մզկիթի մինարեթից պատրաստել էր ռեպորտաժ առաջնագծում իրավիճակի մասին: Այդ օրերին նա ստեղծեց իր լրագրությունը, որը միանշանակ տարբերվում էր հայկական բազմաթիվ ԶԼՄ-ների աշխատանքից: Նկարահանող խումբն Արցախում աշխատել է մոտ մեկ շաբաթ: Վերադարձից երկու օր անց Թաթուլ Հակոբյանի հետ զրուցեցինք «Սիվիլնեթի» խմբագրությունում:
– Թաթուլ, ի՞նչ տպավորություններով ես վերադարձել առաջնագծից:
– Տպավորություններս հակասական են: Ճիշտ է, հայկական կողմը հարավում, Հորադիսից մի քիչ հյուսիս, ունեցավ մի փոքր կորուստ, բայց մեծ հաշվով սա չի կարելի համարել Ադրբեջանի հաղթանակ, սա Ադրբեջանի պյուռոսյան հաղթանակ էր, եւ չի կարելի համարել հայկական կողմի պարտություն: Սա չորսօրյա պատերազմ է, որտեղ ադրբեջանական կողմը չհաղթեց, իսկ հայկական կողմը չպարտվեց: Սա ես համարում եմ ողբերգություն, որովհետեւ անիմաստ սպանվեցին տասնյակ մարդիկ եւ եղան հարյուրավոր վիրավորներ: Չորսօրյա պատերազմում կողմերը հասկացան, որ այս ճանապարհով հարցի լուծում չեն կարող ստանալ:
– Ինչո՞ւ որոշեցիր մեկնել առաջնագիծ եւ լուսաբանել իրադարձություններն անմիջապես տեղից: Ո՞րն էր քո առաքելությունը ռազմաճակատում:
– Մի քանի նպատակներով: Այն տարածքներում, որտեղ հայ զինվորն է կանգնած, ինձ համար ամեն մի իրադարձություն կարեւոր է: Եթե դու լրագրող ես, չես կարող այդ պահին տանը նստել: Երկրորդը՝ իմ վերաբերմունքը ղարաբաղյան կոնֆլիկտին, որպես հետազոտողի, այստեղ նշանակություն ուներ: Բայց կարեւորը դա չէր: Ես գիտեմ, որ պատերազմի առաջին զոհը ճշմարտությունն է, եւ լրագրողներս պետք է կարողանանք ճշմարտությունը հասցնել հայ հանրությանը: Իմ հետաքրքրության շրջանակի մեջ չեն մտնում Սերժ Սարգսյանը եւ հանրապետական վարչախումբը, իմ հետաքրքրության շրջանակներում չեն կուսակցությունները: Ես միշտ ասում եմ՝ որպես լրագրող ես ունեմ մի պատվիրատու. դա իմ ընթերցողն է, իմ դիտողն ու ինձ լսողը: Էս օրերին ես նաեւ տասնյակ հարցազրույցներ եմ տվել արտասահմանյան ԶԼՄ-ներին:
– Քո ռեպորտաժներում ինչի՞ մասին չխոսեցիր:
– Զոհերի թվի մասին չխոսեցի: Ճիշտ տվյալներ չտվեցի: Պատճառը շատ պարզ է: Նախ սա այն դեպքը չէ, որ ես պետք է սենսացիայի հետեւից ընկնեմ: Ինձ համար շատ կարեւոր է, որ իմ որեւէ ֆեյսբուքյան ստատուսի, ռեպորտաժի կամ գրածի համար գեթ մի մայր չանհանգստանա: Ինձ համար դա չափազանց կարեւոր է: Ռազմական գործողություններն սկսելուց մոտավորապես 15 րոպե անց ես իմացա, որ Թալիշում մենք զոհ ենք տվել եւ ունենք վիրավորներ: Ես կարող էի տրվել գայթակղությանը եւ գրել իմ էջում, ինչը ինձ կբերեր տասնյակ հազարավոր դիտումներ: Բայց ես մտածում էի շատ պարզ մի բան. Թալիշում կան առնվազն հարյուրավոր զինվորներ, որոնց մայրերը պիտի մտածեին՝ սա իմ որդին է: Ես ինչո՞ւ պիտի այդ լուրը տայի: Երբ խոսքը մարդկային ճակատագրերի մասին է, լրագրությունը երկրորդական պլան է մղվում:
Երկրորդ օրինակը բերեմ. ես տեսնում էի, որ շատ մեծ արագությամբ սահման են գնում շտապօգնության մեքենաներ: Բայց այդ կադրերը չէի տալիս, որպեսզի ավելորդ խուճապ չստեղծեմ հանրության շրջանում:
Երրորդ օրինակը. մենք բախտ ունեցանք մոտավորապես մեկ-մեկուկես րոպե նկարել փոխադարձ ռմբակոծությունները: Ու քանի որ մենք նկարում էինք այն տարածքում, որտեղ մեր հրետանին էր աշխատում, մենք ռեպորտաժում ընդամենը երկու վայրկյան կադր դրեցինք, հասկանալով, որ ամբողջությունը հրապարակելու դեպքում ադրբեջանցիները կվերցնեն եւ հստակ թիրախավորելով՝ կոչնչացնեն մեր կրակակետերը: Ասելիքս հետեւյալն է՝ դու տեղում կայացնում ես որոշումներ, որից կարող է լրագրությունը տուժել:
– Երբ լուսաբանում ես քո երկրի պատերազմը, երեւի թե դժվար է զսպել ներսիդ հայրենասերին:
– Խոսքը հայրենասիրական պաթոսի մասին չէ: Ես իմ ռեպորտաժներում չեմ օգտագործել եւ չեմ օգտագործի «թշնամի» բառը: «Հակառակորդ», «ադրբեջանական կողմ»՝ վերջ, դա հերիք է: Բայց, մյուս կողմից, երբ խոսքը վերաբերում է դիրքերի անվտանգությանը, դու բնականաբար չես կարող ամբողջությամբ ինֆորմացիա տալ: Ոչ թե նրա համար, որ քո երկիրը տուժում է, այլ ուղղակի չես կարող, քանի որ դու հաջորդ օրերին հնարավորություն չես ստանա աշխատել այդ տարածքում: Քո առաջ էնպիսի արգելքներ կդնեն…
– Այս անգամ բուն պատերազմական օրերին լրագրողներին հնարավորություն էր տրվել արձանագրել, թե որտեղ եւ ինչպես է դիրքավորվում տանկը, ինչպես է աշխատում մեր հրետանին: Սա ի՞նչ էր:
– Ադրբեջանական կողմը թաքցնում էր, չէր թողնում լրագրողներն աշխատեն: Միգուցե այն պատճառով, որ ինքն ուներ հսկայածավալ ավերածություններ, զոհեր, որ չէր ուզում ներկայացնել նաեւ իր ժողովրդին: Իսկ ահա մեր տարածքից անարգել ձեւով ռեպորտաժներ էին պատրաստում նաեւ արտասահմանյան առաջատար ԶԼՄ-ների ներկայացուցիչները: Ես կարծում եմ, որ Արցախի իշխանությունները հասկացան, որ աշխարհը փոխվել է, եւ էս դարում անհնար է ապրել եւ լուսաբանել սառը պատերազմների ժամանակների փիլիսոփայությամբ:
– Հետեւելով ռազմական իրավիճակի մասին հայկական մամուլի լուսաբանումներին, կնշե՞ս մասնագիտական առումով մի քանի թույլ եւ ուժեղ կողմեր, որ նկատել ես եթերում կամ առցանց:
– Կարծում եմ, որ ոչ տրադիցիոն լրատվամիջոցները բավականին լավ աշխատեցին եւ հանրությանը տվեցին հնարավորինս շատ ինֆորմացիա: Իսկ ահա իշխանության վերահսկողության տակ գտնվող TV-ներն առաջին երկու օրերին շատ վատ աշխատեցին: 4 օր թեժ մարտեր էին տեղի ունենում, իսկ TV-ները պտտում էին իրենց ավանդական սերիալները: Եվ եթե չլիներ այն մրցակցությունը, որ ստեղծեցին իմ նշած առաջին խմբի ԶԼՄ-ները, մենք գուցե բոլորովին այլ պատկեր ունենայինք:
– Ռազմաճակատում մահը չի խնայում անգամ լրագրողներին: Քո ռեպորտաժներից տեղեկանում ենք, որ ձեր նկարահանող խմբի գտնվելու վայրերը մի քանի անգամ հրետակոծության են ենթարկվել: Առաջնագիծ մեկնելիս կանխատեսելի էին նման զարգացումները: Ո՞րն է այդպիսի ռիսկի դիմելու քո հիմնավորումը:
– Իմ դեպքում լրագրությունը հիվանդություն է, այն էլ՝ անբուժելի: Ես չեմ կարող չլինել էն տեղերում, որտեղ իրադարձություններ են տեղի ունենում: Նաեւ ինչու ոչ՝ օտարերկրյա լրատվամիջոցների համար հրապարակումներով հանդես գալ: Ես տասնյակ հոդվածներով եմ հանդես եկել օտարերկրյա մամուլում եւ դրանց դիմաց բավականին լավ վարձատրվել եմ: Բայց սա էլ նորմալ է: Սա պրոֆեսիոնալ աշխատանք է: Եթե լրագրողը գնում է հանուն հայրենիքի, բան չունեմ ասելու, թող գնա հանուն հայրենիքի: Իմ դեպքում՝ պրոֆեսիոնալի մոտեցում է: Եթե իմ մեջ հայրենասերը հաղթի լրագրողին, ես գրիչս ցած կդնեմ, ավտոմատ կվերցնեմ:
– Ո՞րն է լինելու այս թեմայի շրջանակներում քո հաջորդ քայլը:
– Նախ՝ չորսօրյա պատերազմից հետո, ղարաբաղյան կոնֆլիկտի մասին իմ գրքի («Կանաչ ու սեւ» գրքի – խմբ.) նոր հրատարակության մեջ երկու նոր էջ կավելացնեմ: Հետո կզբաղվեմ Ադրբեջանի եւ Հայաստանի զոհերի թվով, եւ երրորդը՝ կանեմ պատմություններ այն ընտանիքների մասին, որոնց երեխաները զոհվեցին, որոնց հայրերը չվերադարձան:
– Ո՞ր պատկերն է տպավորվել ռազմաճակատից:
– Ես դեռ շատ երկար կհիշեմ 12-ամյա Վաղինակ Գրիգորյանի դեմքը: Բայց ոչ թե կհիշեմ նրան դագաղի մեջ, այլ՝ նրա ժպտացող դեմքը, որ դրված էր շրջանակի մեջ:
Թաթուլ Հակոբյանը նաեւ փորձագետ է, գրքերի հեղինակ: Նրա «Կանաչ ու սեւ. Արցախյան օրագիր» եւ«Հայացք Արարատից. հայերը եւ թուրքերը» գրքերը մի քանի անգամ վերահրատարակվել են եւ թարգմանվել տարբեր լեզուներով: Հակոբյանն այժմ աշխատում է իր նոր գրքի վրա, որը կրում է«Հայաստանը 1988-ից հետո. Ժողովրդավարության եւ ավտորիտարիզմի փակուղում» պայմանական անունը:
Աղբյուր` JNews.am
