Վարչապետի թեկնածու Սերժ Սարգսյանի պատասխանները պատգամավորների հարցերին ԱԺ հատուկ նիստում
Սամվել Նիկոյան- Հարգելի՛ պարոն Սարգսյան, իմ կարծիքով, մեր երկրի առջև ծառացած մարտահրավերներից ամենակարևորները հետևյալ հարցերն են՝ Հայաստանի Հանրապետության և Լեռնային Ղարաբաղի անվտանգությունը, սոցիալ-տնտեսական իրավիճակը, այսինքն՝ սոցիալական խնդիրները և արտագաղթը, և, անկեղծ ասած, Ձեր ելույթում Դուք այդ կետերին անդրադարձաք և կարևորեցիք: Այդ իսկ պատճառով, իմ հարցը վերաբերում է ազգային անվտանգությանը և, մասնավորապես, այն հանգամանքին, որ Ադրբեջանը վերջին տասնամյակում միլիարդավոր նավթադոլարներ է տրամադրել իր բանակի սպառազինությանը և առիթը բաց չի թողնում հոխորտալու և Լեռնային Ղարաբաղի հարցը ռազմական ճանապարհով լուծելու: Եվ, անկեղծ ասած, իր սպառնալիքը իմ կարծիքով ապրիլյան պատերազմը հենց այդ նպատակով ինքը սանձազերծեց և իր առջև դրել էր մեծ խնդիրներ: Այժմ իմ հարցը: Ըստ Ձեզ, պարոն Սարգսյան, իր պլանավորածի որ մասով Ադրբեջանը ինչ խնդիրներ կարողացավ լուծել: Եվ երկրորդը և ամենակարևորը՝ ի՞նչ եզրահանգումներ և քայլեր կատարեց Հայաստանի Հանրապետությունը, մեր կառավարությունը, և ժողովրդի լեզվով ասած, ո՞րնք են ապրիլյան պատերազմի դասերը, և ինչքանո՞վ ենք մենք դա կարողացել լուծել:
Սերժ Սարգսյան- Նախ պետք է ասեմ, որ ապրիլյան պատերազմը և՛ անակնկալ էր, և՛ անակնկալ չէր այն առումով, որ շատ դեպքերում մարդիկ գրեթե համոզված են ինչ-որ բանում, բայց ներսում հույս են փայփայում, որ հակառակորդը կամ գործընկերը կղեկավարվի առողջ տրամաբանությամբ և չի գնա քայլերի, որոնք վնասակար են երկու կողմի համար էլ:
Այս առումով մենք դաս առաջին պետք է համարենք այն, որ այլևս՝ գոնե շատ տևական ժամանակ երբեք մենք չպետք է հույս փայփայենք, որ Ադրբեջանի ղեկավարությունը թողնելու է իր ուխտադրուժ մոտեցումները, թողնելու է իր ցանկությունը՝ ուժով լուծելու Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիրը: Թե ինչքանով հաջողվեց Արդբեջանի ղեկավարությանը իրականացնել իր ծրագրերը. կարծում եմ՝ այսօրվա շփման գծի պատկերը խոսում է այն մասին, որ, իհարկե, ոչ:
Հաջորդ դասն այն է, որ մենք շատ երկար ժամանակ պետք է ամենամեծ ուշադրությունը դարձնենք մեր զինված ուժերի բարեփոխմանը, նոր սպառազինությունների ձեռքբերմանը, սեփական սպառազինությունն արտադրելուն և, որ ամենակարևորն է՝ հայկական զինվորի ու սպայի ոգին միշտ բարձր պահելուն, առօրյայում նրանց կենցաղային խնդիրները լուծելուն, ապագայի նկատմամբ որևէ իրադարձության պայմաններում նրանց վստահությունն ամրապնդելուն:
Սամվել Նիկոյան- Շնորհակալություն, պարոն Սարգսյան, մենք կարող ենք արձագանքել, որ ինչպես Դուք Ձեր պատասխանում նշեցիք, որ վերջին երկու տարվա ընթացքում մեր բանակում կատարված բոլոր բարեփոխումները՝ սկսած նոր զինատեսակների ձեռքբերումից, արտադրելուց և դրանք կատարելագործելուց վերջացրած կադրային փոփոխությունները կատարվում են՝ հաշվի առնելով Ապրիլյան պատերազմի վերլուծությունը և հակառակորդի ռազմական սպառազինության և մարտավարական առանձնահատկությունները: Կարող ենք այդպես ասել:
Սերժ Սարգսյան- Այո, ընդհանուր առմամբ այո, և բոլորդ վկան եք եղել այն բարեփոխումների, որ իրականացվում են մեր զինված ուժերում: Եվ մեր զինված ուժերի զարգացման յոթնամյա պլանը հենց դրա մասին է խոսում: Բայց ինչ ապագայում է լինելու, լինելու է, բայց այն, ինչ արվել է՝ առաջնագծի լրացուցիչ կահավորումը, սեփական ռազմարդյունաբերական համալիրի խնդիրների ուշադրության կենտրոնում պահելու հանգամանքը և այլն, մեզ վստահություն է ներշնչում, որ մենք այլևս այն չենք, ինչ եղել ենք մինչև 2016թ. ապրիլ:
***
Կարեն Բեքարյան- Հարգելի՛ պարոն Սարգսյան, արցախյան հակամարտության կարգավորման բանակցային գործընթացը կարծես լավատեսության տեղ այս պահի դրությամբ չի տալիս: Բոլորիս համար հստակ է նաև, որ դա պայմանավորված է Ադրբեջանի ղեկավարության ոչ կառուցողական մոտեցումներով և կեցվածքով: Այս պարագայում ինչպե՞ս եք պատկերացնում խաղաղ բանակցությունների ապագան և այս իրավիճակում ի՞նչ նոր քայլեր եք պատրաստվում ձեռնարկել, և ի՞նչ քայլեր են հնարավոր Ադրբեջանի ղեկավարությանը բանակցային առավել կառուցողական հուն վերադարձնելու համար: Շնորհակալություն:
Սերժ Սարգսյան- Իրոք, բանակցային գործընթացը լավատեսություն չի ներշնչում, բայց ավելի հստակ ասած, որ այդ բանակցային գործընթացը ուղղակի կանգնած է: Կանգնած է, որովհետև այդ բանակցությունների արդյունքից Ադրբեջանի ղեկավարության ակնկալիքները անիրատեսական են, անընդունելի մեզ համար: Պետք է ասեմ, որ մինչ այս փուլը մենք բոլոր հնարավոր միջոցները ձեռնարկել ենք, որպեսզի, իրոք, բանակցային պրոցեսում աշխուժություն տիրի, որպեսզի բանակցային պրոցեսում ձեռք բերված պայմանավորվածությունները որոշակի կայունություն ունենան և հիմք հանդիսանան բանակցությունները հաջողությամբ ավարտելու համար: Բայց, ցավոք սրտի, ոչ միայն կոնկրետ Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի շուրջ գոյություն ունեցող փաստաթղթի շուրջ բանակցություններում, այլև վստահության որոշակի միջոցներ ստեղծելու, հրադադարի ռեժիմը պահպանելու և այլ հարցերով մեր հանդիպումները և բանակցություններն ընդհանրապես որոշ ժամանակ հետո պարզվում են, որ անտեղի են, որովհետև մեր գործընկերները պայմանավորվածությունները չեն պահում: Մեկ անգամ ևս հստակորեն ես հայտարարում եմ, որ Հայաստանի Հանրապետությունը և հիմքում ունենալով Լեռնային Ղարաբաղի՝ Արցախի Հանրապետության նախագահի, ղեկավարության պնդումները՝ ասելով, որ մենք պատրաստ ենք և մեր ցանկությունն է խաղաղ ճանապարհով լուծել խնդիրը: Եվ այդ խնդիրը կարող է լուծվել, բանակցային պրոցեսը կարող է ակտիվանալ, եթե Ադրբեջանի ղեկավարությունը դեն գցի իր այն սին պատկերացումները, որ փոխզիջումները նշանակում են միայն զիջումներ Լեռնային Ղարաբաղի կողմից կամ Հայաստանի Հանրապետության կողմից: Այդպես լինել չի կարող: Իսկ ապագան ցույց կտա, թե ինչ լրացուցիչ քայլեր մենք կարող ենք ձեռնարկել, որպեսզի մեզ համար այդ ամենակարևոր խնդիրներից մեկը ստանա արդյունավետ ընթացք:
Կարեն Բեքարյան- Շնորհակալություն, պարոն Սարգսյան: Կարելի՞ է ասել, որ համանախագահների կողմից Հայաստանի դիրքորոշումը, մոտեցումը լիարժեք ընկալելի է և ընկալված է:
Սերժ Սարգսյան– Ես կարծում եմ, որ նրանք լիարժեք ընկալում են: Լիարժեք ընկալում են ոչ միայն համանախագահող պաշտոնատար անձինք, ովքեր անմիջապես իրականացնում են իրենց միջնորդական առաքելությունը բանակցությունների ընթացքում, այլև համանախագահող երկրների ղեկավարությունը: Եվ դրա մասին են վկայում նրանց բազմաթիվ հայտարարությունները: Դրա մասին են վկայում հենց համանախագահող պաշտոնյաների հայտարարությունները: Բոլորի համար ամեն ինչ պարզ է:
***
Գևորգ Պետրոսյան- Հարգելի՛ պարոն Սարգսյան, իսկապես Դուք հարուստ կենսագրություն ունեք, և հատկապես մեծ է Ձեր ներդրումը արցախյան ազատամարտի հաջողության և հայրենիքի սահմանների պաշտպանության գործում: Բայց երկրի անվտանգությունը, այստեղ բոլորիդ է հայտնի, որ չի սահմանափակվում միայն պետական սահմանների անվտանգությամբ, կա իրավական անվտանգության խնդիր, սոցիալական անվտանգության խնդիր, տնտեսական անվտանգության, քաղաքական-հասարակական անվտանգության խնդիր: Իսկ այն, որ այսօր սոցիալական անվտանգության վիճակը գովելի չէ, դրա վառ ապացույցը աղքատության բարձր մակարդակն է, որ ունենք ժողովրդագրական անվտանգության խնդիր, դրա վառ ապացույցը շարունակվող արտագաղթը և ծերացող հասարակությունն է, որ ունենք տնտեսական անվտանգության խնդիր, դրա անվիճելի ապացույցն այսօր կեղեքիչ հարկային քաղաքականությունն է, որ ունենք քաղաքական-հասարակական անվտանգության խնդիր, դրա վառ ապացույցն ընդամենը 200 մետր այն կողմ ընդվզող հասարակությունն է, և իրավական անվտանգության խնդիր ունենք, քանզի բոլորն էլ գիտեն, որ այսօր արդարադատության համակարգը մեղմ ասած մխիթարելի վիճակում չէ: Հիմա իսկապես Դուք ճիշտ էիք, որ վարչապետի այսօրվա սահմանադրական կարգավիճակը որոշակիորեն տարբերվում է նախկին սահմանադրական կարգավիճակից Հանրապետության նախագահի: Հիմա եթե այդ տարիների ընթացքում՝ տասը տարիների Ձեր պաշտոնավարման ընթացքում այդ խնդիրները կան, մեզ և հասարակությանը հետաքրքրում է մի հիմնական հարցադրում, որն է այն ողջամիտ երաշխիքը, որ գերվարչապետական լիազորություններով օժտված լինելու դեպքում դուք կարողանալու եք հաջողություն արձանագրել վերոնշյալ ոլորտներում:
Սերժ Սարգսյան- Իհարկե, ես չեմ կարող այստեղ հայտարարել, որ տեսանելի ապագայում այն բոլոր պրոբլեմներն ու խնդիրները, որ դուք նշեցիք, ի սպառ վերացվելու են մեր երկրից, և մեր երկիրը միգուցե մի քիչ հեռվից, բայց նմանվելու է դրախտի: Պետք է ասեմ, որ այո՛, դուք ճիշտ եք բնութագրում, որ անվտանգությունը միայն արտաքին ուժերի կողմից նետված մարտահրավերների կանխումը չէ, այլ նաև տնտեսական, քաղաքական, սոցիալական և այլն: Եվ հենց այս պրոբլեմների առկայությունն է մեզ բերել նաև սահմանադրական բարեփոխումներ իրականացնելուն: Ինչպես ասացի՝ այո, կառավարությունը Հայաստանի միակ գործադիր իշխանությունն է լինելու, և հնարավորություն է տալիս նոր Սահմանադրությունը ուժերը կենտրոնացնել հենց այդ պրոբլեմների վրա:
Այո՛, մեր, ինչպես ասում են, արնահոսող վերքը արտագաղթն է, որը թեև միայն Հայաստանին չէ բնորոշ: Բնորոշ է ոչ միայն նախկին խորհրդային պետություններին, ոչ միայն Արևելյան Եվրոպային, այլ նույնիսկ Արևմտյան Եվրոպային, որովհետև միգրացիոն պրոցեսները բոլոր տեղերում գոյություն ունեն: Ուղղակի մեր պարագայում, իհարկե, քանի որ մենք քիչ ենք, դա շատ ցավոտ է անդրադառնում: Բացի դրանից փաստորեն մեր ներուժը կարող է հասնել մի այնպիսի կետի, երբ բավարար չլինի ապահովելու նույնիսկ մեր սահմանների պաշտպանությունը: Սա կա և սա նաև մեր քաղաքական ու իրական հակառակորդների ցանկությունն է, նաև նրանց նպատակադրումն է:
Ես կարծում եմ, որ հիմա ժամանակի առումով, իհարկե, ես խնդիր ունեմ, բայց ուղղակի ուզում եմ մի քանի կետերով ասել, թե ինչի է հասել ՀՀ-ն այս 10-11 տարիների ընթացքում, ընդամենը, որպեսզի մենք կարողանանք ճիշտ պատկերացում կազմել, ու նաև այն պատճառով, որ մեր ընդդիմախոսները մշտապես խոսում են այն մասին, որ Հայաստանի տնտեսությունը կրճատվել է, որ Հայաստանի տնտեսությունը վաղը, մյուս օրն ընդհանրապես ամբողջովին ձախողվելու է և այլն: Մի քանի թվեր: ՀՆԱ-ն, միլիարդ դրամով եմ ասում, 2007 թվականի սկզբին՝ 2 տրիլիոն 656 միլիարդ դրամ, ՀՆԱ-ն 2017 թվականի ավարտին, 2018 թվականի սկզբին՝ 5 տրիլիոն 580 մլրդ դրամ: Այսինքն՝ մեր ՀՆԱ-ն աճել է 2.1 անգամ: Նույնը, այսինքն՝ մեր ՀՆԱ-ն ԱՄՆ դոլարով՝ 6 մլրդ 385 մլն դոլար, այժմ՝ 11 մլրդ 560 մլն դոլար: Աճը 1.8 անգամ: Մեկ շնչին հասնող ՀՆԱ-ով՝ այն ժամանակ՝ 849 հազար, հիմա՝ 1 միլիոն 873 հազար, աճը 2.2 անգամ: Նույնը ԱՄՆ դոլարով՝ այն ժամանակ է 2042 դոլար, հիմա՝ 3880 դոլար:
Եվ այսպես կարող եմ բազմաթիվ ցուցանիշներ ասել, ուղղակի մի ցուցանիշ հատուկ ուզում եմ ընդգծել՝ 2007 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ Հայաստանի առևտրային բանկերում եղել են դրամական ավանդներ ֆիզիկական անձանց կողմից, իրավաբանական անձանց դնենք մի կողմ՝ 143.6 մլրդ դրամ, 2018 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ Հայաստանի առևտրային բանկերում այդ ավանդների թիվը, ավելի ճիշտ քանակը փողային կազմում է 1 տրիլիոն 553 մլրդ դրամ, այսինքն՝ մեր քաղաքացիների խնայողությունները 10 անգամ ավելացել են: Եվ որպեսզի չխոսեն այն մասին, որ այս երկրում միայն հարուստներն են փող պահում կամ ավանդ դնում բանկերում, նշեմ, որ այս 1 տրիլիոն 553 միլիարդի ճնշող մեծամասնությունը մինչև 7 մլն դրամ ավանդներն են: ՀՀ 1 մլն քաղաքացի ունի ավանդ: Սրանք թվեր են, որոնցից չենք կարող խուսափել: Ես ասում եմ սա նրա համար, որպեսզի հասկանալի լինի, որ ցանկացած կայունության համար, այդ թվում նաև արտագաղթը կանխելու համար տնտեսական հիմքը անփոխարինելի է: Եվ վերջում մի թիվ էլ բերեմ: 2007 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ ՀՀ-ում հաշվառված էր 333 հազար ավտոմեքենա: 2018 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ հաշվառված է 616 հազար ավտոմեքենա: Եվ ինչպես երկու-երեք օր առաջ տարածվեց լրատվամիջոցներով՝ 2018 թվականի առաջին եռամսյակում եռապատկվել է ներմուծված ավտոմեքենաների թիվը՝ համեմատած 2017 թվականի հետ: Սա էլ երևի կենսամակարդակի որոշակի բնութագրող հանգամանք է:
Գևորգ Պետրոսյան- Շնորհակալություն: Իհարկե, ես հավաստիության կանխավարկածով եմ մոտենում այդ թվերին, բայց եթե իսկապես դա այդպես է, ապա ինչո՞ւ է շարունակվում արտագաղթը, և Ձեր բերած օրինակներում այդ ավտոմեքենաները, որ շատացել են, իմ խորին համոզմամբ, դրանք նույն մարդուն պատկանող ավտոմեքենաների քանակն է շատացել: Եվ երկրորդ՝ եթե այդ թվերն իսկապես իրական են, ապա ինչու է մի քանի մասնագիտություն ունեցող մասնագետը տոնավաճառում շոր վաճառում:
Սերժ Սարգսյան- Պարոն Պետրոսյան, նախ, խնդրում եմ հավատալ այն թվերին ու հայտարարություններին, որոնք հնչում են իմ շուրթերից, որովհետև ես նախ իրավունք չունեմ չստուգված թվեր հայտարարելու, սա՝ մեկ, և երկրորդը՝ իմ բոլոր հնչեցրած թվերի հիմքը ՀՀ վիճպետկոմիտեի թվերն են: Իսկ վստահ եմ, որ Դուք տեղյակ եք, գոնե այն ժամանակաշրջանի համար, երբ աշխատում էիք կառավարությունում, որ մեր վիճպետկոմիտեն ունի լավագույն բնութագիրը եվրոպական և միջազգային կառույցների կողմից: Այնպես որ հավատացեք, և եթե անհրաժեշետություն կա, ես Ձեզ կարող եմ գրավոր ուղարկել: Իսկ թե ինչու է արտագաղթը շարունակվում, որովհետև այդ թվերը դեռևս չեն բերել այն հանգամանքին, երբ ՀՀ բոլոր քաղաքացիները իրենց կարող են համարել բարեկեցիկ ապրողներ: Մենք, ինչպես ասացի, մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ով ընդամենը 4000 դոլարին համարժեք ՀՆԱ ունենք, իսկ համարժեքության գործակցով հաշված դա 9000-ից մի քիչ ավելի է, այսինքն՝ մի քանի անգամ, առնվազն 5, 6 անգամ պակաս, քան միջին եվրոպական չափանիշներն են: Սա մեկ:
Երկրորդ՝ արտագաղթի բազմաթիվ պատճառներ կան, որոնց մասին բաց խոսելը մինչև վերջ նպատակահարմար չէ, ես վստահ եմ, որ այս խոսքերի համար որոշները կփորձեն մեղադրել, թե բոլոր պրոբլեմները պետք է հրապարակայնորեն քննարկվեն և այլն, և այլն: Բայց ես կարծում եմ միշտ էլ կան հանգամանքներ, որոնք պետք է մեզ մի քիչ զգուշացնեն ամեն ինչը հրապարակայնորեն ասելու, որովհետև ակնհայտ է չէ, որ մեր երկխոսությունը այսօր, դիտում են կամ լսում են ոչ միայն ՀՀ քաղաքացիները, ոչ միայն մեր բարեկամները, այլ նաև մարդիկ, ովքեր մշտապես ինչ-որ բաներ են փնտրում: Հենց դրա համար, եթե այդ պրոբլեմները չլինեին, այդ խնդիրները չլինեին, մենք ինչու պիտի մինչև 2040 թվականը ծրագիր առաջարկեինք, որը, ընդ որում, շատ-շատերի կողմից նաև քննադատվում է: Բայց կգա ժամանակը, և կտեսնենք, մենք չենք տեսնի, ես, օրինակ, 2040-ինը չեմ տեսնի, մեր զավակները կտեսնեն, դուք երիտասարդ եք, կարող եք տեսնել, բայց հավատացեք, որ մեր երկիրը շատ նորմալ առաջ կգնա:
***
Գագիկ Մելիքյան- Հարգելի՛ պարոն Սարգսյան, նկատի ունենալով տնտեսության բնագավառում նախորդ տարիներին կատարված աշխատանքը և արդեն իսկ տեսանելի արդյունքները, այնուամենայնիվ, կցանկանայի որոշ հարցեր հստակեցնել, հատկապես, թե առաջիկայում տնտեսության որ ճյուղերի զարգացմամբ է ապահովվելու մեր երկրի տնտեսական առաջընթացը, որոնք են մեր երկրի տնտեսական զարգացման դեռևս չօգտագործված ռեսուրները, և երրորդը՝ Ռուսաստանի Դաշնություն-Արևմուտք-Իրան աճող համակարտության պայմաններում ինչպիսի տնտեսական քաղաքականություն եք փորձում իրականացնել հնարավոր մարտահրավերները չեզոքացնելու նպատակով:
Սերժ Սարգսյան- Մենք շարունակելու ենք մեր քաղաքականությունը և ոչ միայն տնտեսական քաղաքականությունը դիվերսիֆիկացնել, համագործակցել բոլոր նրանց հետ, ովքեր ցանկանում են համագործակցել Հայաստանի Հանրապետության հետ:
Ընդ որում՝ այդ համագործակցությունը մենք շարունակելու ենք ինչպես ինտեգրացիոն միավորումների շրջանակներում, այնպես էլ երկկողմ ձևաչափերում: Եվ այսօրվա գոնե առևտրային ռեժիմները մեր տնտեսության համար, մեր երկրի համար շահեկան են, և այդ ռեժիմները հնարավորություն են տվել Հայաստանի ՀՆԱ-ի 37 տոկոսի արտահանման: Սա շատ լուրջ թիվ է, որին երկար ժամանակ ձգտում էինք, իսկ ինչպես գիտեք՝ մեր տնտեսական զարգացման ծրագրերով մեր ցանկությունն է, որպեսզի արտահանումը հասցվի նվազագույնը մոտակա 2-3 տարիների ընթացքում մինչև 40 տոկոս, ապագայում 45 տոկոս, ու ձգտելու ենք 50 տոկոսին: Դա իրականացվող քաղաքականության նաև այնպես ասած տնտեսական բաղադրիչն է:
Ինչ վերաբերում է երկրի ներսում, ապա մենք շարունակելու ենք նախորդ կառավարությունների քաղաքականությունը, այն է՝ զարգացնելու ենք ավանդական բոլոր այն արտադրությունները, որ Հայաստանում կային ՝ սկսած հանքարդյունաբերությունից մինչև սննդարդյունաբերություն՝ ուշադրության կենտրոնում պահելով ժամանակակից տեխնոլոգիաների ոլորտը, որը մեր երկրում արդեն տևական ժամանակահատված է, որ զարգանում է 15-20 տոկոսով:
Մենք հաջորդ մեր նպատակադրումը տեսնում ենք նախորդ ժամանակահատվածներում Հայաստանի Հանրապետությունում գոյություն ունեցող արտադրատեսակներին, արդյունաբերության տեսակներին և, իհարկե, մենք փորձելու ենք վերականգնել: Սրա ամենացայտուն օրինակը թեթև արդյունաբերության զարթոնքն է, որ այսօր կա ՀՀ-ում, սննդարդյունաբերությունը պետք է բազմազանեցնենք, ավելացնենք ծավալները, որովհետև այն հնարավորությունը մենք ունենք:
Գիտեք, որ վերջին ժամանակներս որոշակի աշխուժություն է տիրում նաև դեղագործության ոլորտում: Անելիքները շատ են, չբացահայտված հսկայական ներուժ կա գյուղատնտեսության ոլորտում: ՀՀ-ում այսօրվա արտադրված գյուղատնտեսական մթերքը այն չնչին մասն է, որ ունի պոտենցիալը Հայաստանի Հանրապետության, և տեսանելի ժամանակահատվածում՝ ընդամենը 5-7 տարում, բոլորը համոզվելու են, որ, իրոք, Հայաստանում գյուղատնտեսությունը զարգանում է դեպի միջին մակարդակ: Այն, ինչ զարգացած չէ, մեր ռեզերվն է:
Գագիկ Մելիքյան- Շնորհակալություն, պարոն Սարգսյան: Այնուամենայնիվ կցանկանայի նաև երրորդ հարցին, եթե հնարավոր է, անդրադառնաք՝ մեր երկրից դուրս աճող հակամարտության հետ կապված՝ Ռուսաստան-Իրան-Արևմուտք հակամարտության հետ կապված:
Սերժ Սարգսյան- Մենք շարունակելու ենք մեր համագործակցությունը, նորից եմ ասում, քաղաքական և տնտեսական առումով ինչպես մեր դաշնակից Ռուսաստանի Դաշնության, ՀԱՊԿ և ԵԱՏՄ անդամ երկրների հետ, մենք շարունակելու ենք մեր բարեկամական հարաբերությունները Իրանի Իսլամական Հանրապետության հետ, որովհետև աշխարհի այս երկու մասերում մենք ունենք հետաքրքրություններ, մենք ունենք շուկաներ, այդ երկրները շատ էական նշանակություն ունեն մեր տարածաշրջանում կայունություն պահպանելու գործում: Անշուշտ մենք շարունակելու ենք մեր ակտիվ համագործակցությունը Եվրամիության հետ, և կարծում եմ, որ մենք արդեն հուլիսի 1-ից կսկսենք իրականացնել այն դրույթները, որոնք պայմանագրում ներառված են:
Մենք շարունակելու ենք մեր բարեկամական համագործակցությունը Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների, Չինաստանի հետ, որովհետև չենք կարող, ուղղակի չենք կարող չհամագործակցել, որովհետև մեր ընդհանուր քաղաքականության գաղափարախոսությունը հետևյալն է՝ շահել միշտ համագործակցության շնորհիվ, երբեք չփորձել շահել ուրիշների կոնֆլիկտի հաշվին, որովհետև դա անհեռանկար, անհեռատես քաղաքականություն է: Եվ իրականության մեջ մենք տեսել ենք, և ունենք մեր տարածաշրջանում օրինակներ, թե ինչի կարող է բերել այն քաղականությունը, որ հակառակն է վարվում, այսինքն՝ փորձել շահել ինչ-որ հակասությունների պայմաններում, դա մեզ համար ձեռնտու չէ: Եվ ասեմ, որ նաև ամեն ինչ փորձում եմ կապել տնտեսության հետ: Տեսեք՝ մեր առևտրաշրջանառության 1/3-ը, գրեթե 1/3-ը, այնտեղ 2, 3 տոկոսի տարբերություն կարող է լինել, դա ՌԴ-ի և ԵԱՏՄ-ի անդամ երկրների հետ է, 1/3-ը՝ ԵՄ-ի և 1/3-ը այլ երկրների և այլ միավորումների հետ: Այսինքն՝ այստեղ էլ է դիվերսիֆիկացված, բալանսավորված ,և մենք փորձելու ենք այդ բալանսը պահպանել:
***
Արմենուհի Կյուրեղյան- Պարո՛ն Սարգսայան, 2017թ. սեպտեմբերին Երևանում կայցած Հայաստան-սփյուռք համաժողովում տեղի ունեցած Ձեր ելույթում Դուք բարձրաձայնեցիք մեր երկրում ժողովրդագրական միտումների վերաբերյալ մտահոգությունը և հայտարարոցիք, որ Հայաստանը 2040թ. ունենալու է առնվազն 4,000,000 բնակիչ: Դա, իհարկե, ենթադրում է ծնելիության մակարդակի ավելացում, մահացության մակարդակի նվազեցում, արտագաղթի մեղմում և ամենակարևորը, ըստ իս, դեպի Հայաստան ներգաղթի լուրջ ցուցանիշների ձեռքբերում: Սփյուռքի համայնքներից դեպի հայաստանյան կյանք երիտասարդ մասնագետների, գործարարաների հայրենադարձության օժանդակություն: Անկեղծ ասած՝ Ձեր այդ հայտարարությունը շատ հավակնոտ, բայց ինձ համար շատ ցանկալի և իրատեսական է, եթե իհարկե մշակվի համապատասխան ծրագիր: Բայց նման արդյունքներ արձանագրել տարբեր ոլորտներում իրականացվող մեր այսօրվա քաղաքականությանբ, մասնավորապես՝ կրթության, գիտության ոլորտներին տրամանդրվող բյուջետային հատկացումների ամենամյա նվազեցման պրակտկայով, առողջապահության ոլորտը որպես բիզնես ոլորտ դիտարկելով և այլ նման դեպքերը հնարավորություն չեն տալու: Հիմա հարցս: Չե՞ք մտածում արդյոք, որ վաղուց արդեն ժամանակն է մշակել ու հաստատել ժողովրդագրական պետական քաղաքականության հայեցակարգ: Եթե ոչ, ինչու՞, իսկ եթե այո, ապա ի՞նչ հայեցակարգային հիմնադրույթներ կառանձնացնեիք այդ ուղղությամբ:
Սերժ Սարգսյան- Ոչ միայն կարծում եմ: Մենք արդեն ձեռնամուխ ենք եղել այդպիսի ծրագրի իրականացմանը: Դեռևս երրորդ նախագահի պաշտոնում ես մի քանի խորհրդակցություններ եմ ունեցել, և քանի որ այդ պաշտոնում մենք նաև գծագրում էինք՝ և՛ արդեն որպես երրորդ նախագահ, և՛ որպես իշխող քաղաքական ուժի ղեկավար գծագրում էի նոր կառավարության կառուցվածքը: Նոր կառավարության կառուցվածքում մենք համապատասխան ստորաբաժանում ենք նախատեսում, որպեսզի ամենօրյա ռեժիմով զբաղվի այդ խնդրով: Ես կարծում եմ՝ մենք մոտակա շաբաթների ընթացքում կհաստատենք Հայաստանի զարգացման ռազմավարությունը մինչև 2030թ., որտեղ ներառված կլինեն բազմաթիվ դրույթներ նաև մինչև 2040թ. մեր անցնելիք ճանապարհի: Եվ կարծում եմ՝ բոլորի համար հասկանալի կլինի, որ մինչև 2040թ. 4,000,000 քաղաքացի ունենալու հայտարարությունը ոչ միայն հայտարարություն էր, որպեսզի այս ամբիոնից հնչի, այլ հայտարարություն էր, որը իրատեսական է, և մենք անպայման իրականացնելու ենք: Այս առումով, իհարկե, հատկապես ես ապավինում եմ նաև դաշնակցության օժանդակությանը, որովհետև ներգաղթի կազմակերպման պարագայում դուք լավագույն օժանդակությունը կարող եք ցուցաբերել՝ հասկանալուվ հանդերձ, որ, իհարկե, մենք չենք կարող միլիոնավոր մարդկանց համոզել գալ Հայաստան, բայց առնվազն 100,000-ների կարող ենք համոզել, որովհետև նախ բոլորը չեն, որ Հայաստանից արտագաղթելով հասել են իրենց երազանքի իրականացմանը: Եվ որոշակի տնտեսական պայմաններ ապահովելու պարագայում գոնե նրանք կսկսեն լրջորեն մտածել: Իսկ եթե մեզ հաջողվի խաղաղ ճանապարհով լուծել նաև մեր անվտանգության խնդիրները, ես կարծում եմ, որ ներգաղթը կլինի շատ էական: Բայց, կներեք, ես համաձայն չեմ Ձեզ հետ, որ մշտապես կրճատվում է գիտությանը և առողջապահությանը հատկացվող միջոցները: Ես խնդրում եմ՝ Դուք ամբողջական նայեք: Մենք գիտությանը, ընդհակառակը, ավելացնում ենք: Ավելացնում ենք, այո՛, տարբեր խողովակներով ավելացնում ենք: Մենք Ձեզ գրավոր կտեղեկացնենք: Բացի դրանից՝ հնարացորություններն են մեծանում: «Հորիզոն 2020»-ը միլիարդավոր եվրոներ ունի այդ նպատակին հասնելու համար, օգտվելու համար: Եթե մենք գիտությունը դիտարկենք որպես սոցիալական խնդիր՝ գիտնականներին պահելու, ես կարծում եմ՝ շատ առաջ չենք գնա: Ես ակադեմիայում, մեր ակադեմիայի ղեկավարության հետ, տարբեր մասնագետների հետ երկար զրուցել եմ այս առումով, և մենք պետք է գնանք օպտիմալացման: Հայաստանում ունենանք այնքան գիտնական, որքան անհրաժեշտ է Հայաստանին: Դա, իհարկե, շատ դժվար լուծելի խնդիր է, բայց կարծում եմ՝ կլուծենք: Հատկապես, որ հենց այս լսարանում հանգամանորեն քննարկեցիք նաև բարձրագույն կրթության մասին օրենքը: Իսկ այդ օրենքը սկիզբն է, երևի հիմքն է նաև Հայաստանում գիտության զարգացման:
Արմենուհի Կյուրեղյան- Շնորհակալություն, այսինքն՝ կարող ենք արձանագրել, որ համապատասխան քաղաքական կամքի առկայության դեպքում մենք ոչ շատ հեռու ապագայում կարող ենք ունենալ համայն հայության համար ցանկալի մեր Հայաստան երկիրը: Այո՞:
Սերժ Սարգսյան- Այո՛, ոչ միայն ծրագիր, այլ նաև արդյունքներ:
***
Շիրակ Թորոսյան- Հարգարժա՛ն պարոն Սարգսյան, Դուք Ձեր ելույթում ակնկարկեցիք, որ երկրի զարգացման կոնկրետ պատկերացումները Ձեր կմանրամասնեցվեն կառավարության կողմից ներկայացվելիք ծրագրում: Չնայած դրան՝ Դուք այնուամենայնիվ մատնանշեցիք մի շարք առաջնահերթություններ, որոնք անպայման տեղ կգտնեն և տեղ են գտնում Ձեր գործունեության մեջ՝ Արցախի հիմնախնդր, բանակ, տնտեսական խնդիրներ, ինչպես նաև, ինչպես Դուք բնութագրեցիք, թիվ մեկ գերակայություններից է անվտանգության խնդիրը: Իհարկե, ես համաձայն եմ, անշուշտ, անվանգության խնդիրը դա մեր աշխարհաքաղաքական միջավայրի պայամններում իսկապես թիվ մեկ գերակա խդիրն է: Համաձայն եմ այս բնութագրման հետ: Դուք նաև խոսեցիք կառավարման նոր համակարգի պայմաններում անձի դերի նվազման և կոլեկտիվ պատասխանատվության տարրի ավելացման մասին: Այս համատեքստում իմ հարցրեը հետևյալն են: Դեռ չփորձարկված նոր համակարգում արդյոք չե՞ք մտահոգվում, որ անվտանգության հիմնախնդիրները կառավարման ուղղահայաց մոդելի թուլացման հնարավոր պայմաններում կարող են ռիսկերի ենթարկվել: Սա մեկ: Եվ, պարո՛ն Սարգսյան, երկրորդ հարցս՝ ինչպիսի՞ն է լինելու ներքին և արտաքին անվանգության ապահովման հարցում կոլեկտիվ և անհատական պատասխանատվությունների համադրման Ձեր բանաձևը: Շնորհակալություն:
Սերժ Սարգսյան- Պա՛րոն Թորոսյան, պիտի ասեմ, որ ես էլ, ինչպես բոլոր մարդիկ, ամբողջ կյանքում ինչ որ հարցով պետք է մտահոգվեմ: Իհարկե, մտահոգություններ ունեմ, բայց մեր գործունեությունը, յուրաքանչյուրիս գործունեությունը ուղղված է նրան, որպեսզի չեզոքացնենք այդ մտահոգությունները և մեր աշխատանքով մենք կարողանանք հասնել դրական արդյունքների: Այո, սահմանադրական բարեփոխումները հնարավորություն են տալիս, այո և՛ անհատական պատասխանատվության հանգամանքը ընդգծել, և՛ կոլետիվ պատասխանատվության հանգամանքը ընդգծել: Տեսեք, նույն Սահմանադրությամբ Զինված ուժերը ենթարկվում են ՀՀ կառավարությանը: Ոչ վարչապետին, այլ ՀՀ կառավարությանը: Այսինքն՝ կոլեգիալ մարմնին: Բայց այդ ենթակայությունը կոլեգիալ մարմնին չի բացառում կոնկրետ պաշտպանութան նախարարի դերակատարությունը: Ընդհակառակը: Պաշտպանության նախարարի դերակատարությունը բարձրանում է, որպես նախարարության համակարգի թիվ մեկ ղեկավար: Նոր Սահմանադրությամբ հստակեցված է գլխավոր շտաբի գործառույթները և, բնական է՝ այդ հստակությունը բերում է նաև գլխավոր շտաբի պետի անձնական պատասխանատվության: Եվ ի վերջո՝ կառավարության կոլեգիալ գործողությունների համար պատասխանատու է առաջին հերթին, իհարկե, վարչապետը: Եվ պատահական չէ, որ վարչապետը հանդիսնաում է գլխավոր հրամանատարը զինված ուժերի, երբ որ ռազմական գործողություններ են: Այնպես որ, մենք աշխատել ենք մեր պատկերացումները համահունչ դարձնել խորհրդարանական կառավարման փորձ ունեցող երկրների հետ: Որովհետև, իրոք, մենք այդ ճանապարհը չենք անցել: Եթե անցել ենք, անցել ենք հեռակա կարգով: Բայց ինչպես հայտնի է, փորձը ամենաճիշտ գնահատականն է տեսությանը: Եթե տեսությունը գործնականում չի կիրառվում, ապա տեսությունը մնում է որպես տեսություն: Մեր պարագայում դա, իհարկե, այդպես է: Ես վստահ եմ, որ ասյտեղ բացարձակապես որևէ խնդիր չկա, որևէ ուղղաձիգ կառավարելիության կորուստ լինել չի կարող: Ընդհակառակը: Այդ պրոբլեմները հաշվի առնելով է նաև, որ գնացել ենք բարեփոխումների: Տեսեք՝ կիսանախագահական կառավարման պարագայում Հանրապետության նախագահը պատասխանատու է ամեն ինչի համար: Ամե՛ն ինչի: Շատ ներողություն՝ տանը հեռուստացույցի խափանումից սկսած մինչև սահմանների պաշտպանություն: Բայց իրականության մեջ կիսանախագահական համակարգում նախագահը հնարավորություն չունի մոբիլիզացնելու որևէ ռեսուրս, որովհետև ռեսուրսները, ինչպես հայտնի է, կառավարությունում են գտնվում, հաստատվում են խորհրդարանում և վերջ: Ես վստահ եմ, որ այս համակարգը շատ ավելի արդյունավետ է լինելու, որովհետև ամեն ինչը բալասնավորված է: Գոնե մեր պատկերացումների մեջ այդ ամեն ինչը բալասնավորված է: Չի կարող լինել համակարգային հակամարտություն: Նախկին համակարգում հնարավոր էր, հիմա չի կարող դա ուղակի լինել:
Շիրակ Թորոսյան- Հարգարժա՛ն պարոն Սարգսյան, շնորհակալ եմ հանգամանալից պատասխանի համար: Այն մեծ վստահություն ներշնչեց և կարո՞ղ ենք արձանագրել, որ մեր նոր Սահմանադրությունը ամբողջովին և հստակորեն կարող է երաշխավորել մեր ներքին և արտաքին անվտանգությունը:
Սերժ Սարգսյան- Գիտեք, որևէ Սահմանադրություն կամ որևէ բարի ցանկություն կամ հայտարարություն չի կարող 100 տոկոսով ապահովել անվտանգություն: Խնդիրը այստեղ մեկ այլ հարթության մեջ է: Իմ խորին համոզմամաբ՝ Այո, այսօրվա Սահմանադրությունը շատ ավելի մեծ հնարավորություններ է ընձեռում կազմակերպելու այդ խնդիրները: Սա է ամենագլխավորը:
***
Արտակ Զեյնալյան- Պարոն Սարգսյան: Դուք Ձեր ելույթում տարանջատեցիք երրորդ նախագահին առաջադրված վարչապետից: Այնուամենայնիվ իմ հարցերի մի մասը կվերաբերեն Ձեր՝ նախագահի պաշտոնում պաշտոնվարման ժամանակահատվածին, որպեսզի կարողանանք հասկանալ խնդիրներին լուծում տալու ալգորիթմը և մոտեցումները: Ինչպես նաև իմ հարցերը չեն հետապնդում բոլորովին անձնական բնույթի, և դրանք ատելություն, թշնամանք կամ վրեժի ակտ չեն։ Հիմա հարցերը:
Պարոն Սարգսյան, բոլոր անոնիմ հասարակական հարցումները ցույց են տալիս,որ ժողովուրդը՝ ընտրողները մտածում են, թե 2017թ. քաղաքական մեծամասնությունը, կամ ինչպես Դուք եք ասում՝ խորհրդարանական մեծամասնությունը ձևավորվել է ընտրակաշառքով ձևավորված կամքի դրսևորմամաբ։ Ես կուզեի իմանալ Ձեր գնահատականը դրա վերաբերյալ, և ինչպե՞ս եք մտածում աջակցել, ապահովել, որպեսզի մարդիկ հավատան ընտրությունների արդյուքներին, ընտրությունները լինեն արդար և արտահայտեն ժողովրդի կամքը և որպեսի այսօրվա ընդվզման նման, ինչ որ տեղի է ունենում փողոցներում, հազարավոր մարդիկ ընդվզում են և այդ համոզումը արդեն դուրս է եկել, տեղի չունենա: Այսինքն համերաշխության մթնոլորտ տիրի, ինչպես որ Դուք եք ասում:
Հաջորդ հարցը: Հայաստանում քաղաքական հայացքներով պայմանավորված գաղափարական տարբերություններով պայմանավորված հետապնդումներ եղե՞լ են կամ արդյոք առկա՞ են և օրենքով չնախատեսված պատիժ կամ օրենքից առավելագույն պատիժ պայմանավորված այս հանգամանքով կամ աշխատանքից ազատում կամ աշխատանքի ընդունում առկա՞ է արդյոք, թե ոչ։
Հաջորդ հարցը վերաբերում է հետևյալին: Քրեական գործերով արդարադատության վրա, կալանքների որոշումների վրա արդյոք Հանրապետության նախագահ եղած ժամանակ ազդեցություն ունեցել եք: Նաև` կալանքի որոշումների վրա ազդեցություն ունեցե՞լ եք, թե ոչ՝ պայմանավորված այն հանգամանքով, որ 95 տոկոս դեպքերում գործը շահում են քննիչները ու դատախազները՝ կալանքի գործերով: Եվ այդ հիմքերով Եվրոպական դատարանում Հայաստանի Հանրապետությունը պարտություն է կրում, այսինքն՝ ճանաչվում է իրավունքի խախտումը:
Եվ մի հարց հետևյալի մասին: Արդյո՞ք Դուք ստորագրել եք՝ որպես նախագահ, կառավարության այն որոշումը, որով այսպես կոչված կառավարական ամառանոցի առանձնատունը սեփականության իրավունքով հանձնվում է Ձեզ:
Եվ արդարադատության հետ կապված: Երկրում տիրող արդարադատության հետ կապված: Շուրջ 250,000 վարորդական իրավունքի պայմաններում տարեկան շուրջ 2,000,000 տուգանքի որոշում է կայացվում վարորդների նկատմամբ: Ինչպես եք վերաբերվում այս պատժվածների բազմություն ունենալու հանգամանքին մեր շրջանում: Շնորհակալ եմ:
Սերժ Սարգսյան- Ձեր հարցին հարցով պատասխանեմ, պարո՛ն Զեյնալյան: Ի՞նչ եք կարծում՝ ես ինձ հատկացված այս կարճ ժամանակում ի վիճակի՞ եմ պատասխանելու առնվազն 6 հարցերի: Ես կաշխատեմ այդ հարցերին պատախանել նաև հետագայում, իսկ հիմա ասեմ հետևյալը՝ յուրաքանչյուր հարցի վերաբերյալ շատ կարճ: Ես, իհարկե, համաձայն չեմ այն պնդումների հետ, որ ընտրությունները տեղի են ունեցել համատարած ընտրաձայներ գնելու միջոցով: Ինչու՛: Որովհետև և՛ իմ կարծիքը կարող է սուբյեկտիվ լինել, և՛ Ձեր կարծիքը կարող է սուբյեկտիվ լինել: Օբյեկտիվությունը միջազգային կառույցների զեկույցներն են: Նրանց եզրակացություններն են: Ինչպես հիշում եք, եզրակացությունը միանշանակ էր, որ ընտրությունների արդյունքները Հայաստանի ժողովրդի կամքի արտահայտությունն էր: Եթե համատարած կաշառք բաժանվեր, ես կարծում եմ՝ ժամանակակից պայմաններում, երբ որ, շատ ներողություն ոչ ճիշտ ձևակերպելու համար, ամեն գործիք հիմա նկարում է, ապա մեր քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչները, ընդդիմության ներկայացուցիչները բազմաթիվ տեսագրություններով ուղակի հեղեղած կլինեին համացանցը և, իհարկե, դիտորդական առաքելություն իրականացնոցներին: Ես չեմ բացառում որ կարող է, երբ որ բարեգործության անվան տակ, իրոք, այդպիսի դեպքեր եղած լինեն: Բայց դրանք այն դեպքերը չեն, որ ազդեն ընտրությունների արդյուքների վրա: Ես շատ լավ հիշում եմ, որ բոլոր նախորդ ընտրություններում ընդդիմությունը հաղթողներին մեղադրում էր կեղծ քվեարկություններ կազմակերպելու, լցոնումների, Հայաստանում չբնակվող և հատկապես մահացած անձանց կողմից իբր քվեարկություններ կազմակերպելու և ամենի մեջ: Մենք գտանք տեխնիկական հնարավորություններ, միջոցներ, որպեսզի այդ առասպելը հօդս ցնդեցնենք: Եվ կարծում եմ՝ այս անգամ դրա մասին ոչինչ չկա: Ես Ձեզ խոստանում եմ, որ կառավարության գործունեության բաղկացուցիչ մասն է լինելու նաև մտածել այնպիսի մեխանիզմ, որը հնարավորություն տա հօդս ցնդեցնելու նաև այն միֆը, որ համատարած բոլորը գնացել են քվեարկության միայն կաշառք ստանալով: Եվ նորից եմ կրկնում՝ մեզ համար պետք է որոշիչ լինի միջազգային հանրության կարծիքը:
Քաղաքական հայացքների համար Հայաստանի Հանրապետությունում երբեք որևէ մեկը քրեական հատապնդման չի ենթարկվել: Նույնիսկ, ես կարծում եմ, որ շատ պարագաներում մի գուցե մեր դատարանների կողմից շատ ավելի մեղմ վերաբերմունքի են նրանք արժանացել, երբ որ քրեական հանցագործություններ են կատարել: Սա ես ուղղակի խնդրում եմ ընդունել որպես ոչ պաշտոնատար անձի հայտարարություն:
Ինչ վերաբերում է կալանքների մասով ՄԻԵԴ-ի որոշումներին՝ Դուք շատ լավ գիտեք, որ մենք իրավազորությունը ճանաչել ենք: Ճանաչել ենք ոչ միայն փաստաթղթով այլ էությամբ, և մինչև հիմա Հայաստանի Հանրապետության կողմից որևէ չկատարված պարտավորություն չկա: Այո, նախնական կալանքի դեպքերում մենք ոնց որ թե մի քիչ շեղվել ենք եվրոպական չափանիշներից, բայց պետք է նաև այս հարցում հատկապես հաշվի առնել մեր պայմանները, և ես չեմ կարծում, որ տոկոսներով և թվերով պետք է որոշենք դատական համակարգի գործունեության արդյունավետությունը, այլ՝ որքանո՞վ են հիմնավորված այդ կալանքի որոշումները: Սա է իրականը: Եվ ՄԻԵԴ-ը դատավճիռներ է կայացնում ոչ թե ելնելով թվաքանակից, այլ ելնելով կոնկրետ գործերը չհիմնավորված լինելուց: Եվ ասյտեղ մեր իրավական հասարակության խնդիրն է նաև, որպեսզի այս հարցերին ճիշտ պարզաբանումներ տրվեն:
Ինչ վերաբերում է ինձ առանձնատուն հատկացնելուն: Կարծում եմ, որ այս շենքում է այդ օրենքն ընդունվել, և այդ ընդունված օրենքից օգտվել են նախորդ երկու նախագահները, և ես էլ եմ օգտվել այդ օրենքից: Եթե օրենքով ինձ չի հասնում կարող եմ հետ վերադարձնել, բայց եթե հասնում է՝ կարծում եմ, որ Դուք պետք է շնորհավորեք, որովհետև բոլոր դեպքերում ես էլ ունեցա սեփական տուն երևանում:
Արտակ Զեյնալյան- Պարո՛ն Սարգսյան, իմ դիտարկումները ընտրակաշառքների վերաբերյալ հենվում էին նաև միջազգային դիտորդական առաքելությունների զեկույցներում ձևակերպումների վրա, որ ընտրակաշառքներ բաժանվել են: Եվ ես չէի պնդում թե առհասարակ բոլորն են ընտրակաշառքով քվեարկել: Իմ օգտին քվեարկած անձինք, որոնց անունը ես չեմ հրապարակի, կային, ովքեր ասում էին, որ երեք տեղից 10,000 ական դրամ կաշառք են վերցրել և հայտարարում են. որ իմ օգտին են քվեարկել: Այսպիսի դեպքեր շատ կան:
Հաջորդը և դրա կապակցությամբ մենք ներկայացրել ենք ԿԸՀ փաստաթղթերի ցանկ՝ ինչպես է իրականացվում ընտրակաշառք, ում անունով, ինչպես պետք է ընտրակաշառքը տրվի: «Բազե» գաղտնաբառի դիմաց և այլն:
Հաջորդը, քաղաքական հայացքների հետ կապված, հետապնդման և պատժի ենթարկվելու հետ կապված մենք ունենք ՄԻԵԴ-ի վճիռ «Վիրաբյանն ընդդեմ Հայաստանի» գործով, որտեղ հաստատված է, որ քաղաքական հայացնքների համար հետապնդման հիմքով նախաքննություն չի իրականացվել: Այսինքն՝ սա հաստատված է եվրոպական դատարանի վճռով:
Հաջորդը դատախազների 95 տոկոս դեպքերում կալանքի գործերը շարունակելու վերաբերյալ մենք ունենք Հայաստանի Հանրապետութնա մարդու իրավունքների պաշտպանի զեկույց և այդտեղ գնահատական է տրված, և արդար չի կարող ընկալվել մի իրողություն, երբ 95 տոկոս դեպքերում միայն մի կողմն է հաղթում: Դրա վերաբերյալ Ձեր դիրքորոշումը ռեպլիկի կարգով:
Եվ առանձնատան հետ կապված՝ ես ճանաչում եմ նախագահի պաշտոնը ստանձնած և պաշտոնաթող եղած անձի սեփականություն ունենելու իրավունքը: Խնդիրը կառավարական աձանձնատնից այն ստանալն է: Ես անարդար կհամարեմ, եթե պաշտոնաթող նախագահին չտրամադրվի առանձնատուն: Շատ անարդար կհամարեմ: Խնդիրը հենց այդ տնտեսությունից ստանալու մեջ է:
Սերժ Սարգսյան- Բայց ի՞նչ տարբերություն, թե որ տնտեսությունից է: Ես բացարձակապես որևէ տարբերություն չեմ տեսնում: Ընդհակառակը, եթե ես տեսնեի տարբերություն, ապա բնական է, որ կխնդրեի, որպեսզի այդ տեղից չլինի: Ինչու՞ ես չեմ տեսնում տարբերություն, որովհետև պետության համար այստեղ ավելի շահեկան է, որովհետև լրացուցիչ պահպանություն պետք չէ, լրացուցիչ տեղ և ծախս պետք չէ: Այդ ՊՈԱԿ-ում մի քանի առանձնատներ կան: Այնտեղ մինչև հիմա ազատ է ԱԺ նախագահի առանձնատունը՝ պարոն Բաբլոյանը չցանկացավ գալ այնտեղ: Ազատ է վարչապետի համար նախատեսված առանձնատունը՝ վարչապետը չցանկացավ գալ այնտեղ: Նախագահի համար այնտեղ կա առանձնատուն: Բոլոր առանձնատները համարակալված են: Այստեղ որևէ խնդիր ես չեմ տեսնում: Նորից եմ կրկնում, եթե տեսնեի՝ ես ինչ-որ կերպ կփորձեի խոչընդոտել այդ քայլին:
Ընդհանուր առմամբ պետք է ասեմ հետևյալը: Իմ ասածը չի նշանակում, որ Հայաստանում թերություններ չկան, իմ ասածը չի նշանակում, որ ընտրությունների ժամանակ որոշակի խախտումներ չեն եղել: Ես չեմ պնդում, որ Հայաստանի դատական, ընդհանրապես՝ իրավական համակարգում պրոբլեմներ չկան: Իմ ասածը ուրիշ բան է: Իմ ասածը հետևյալն է: Որ աշխարհի բոլոր երկրներում, բոլոր քաղաքական պրոցեսների ընթացքում միշտ էլ լինում են պրոբլեմներ, և խնդիրը այդ պրոբլեմնրի քանակի մեջ է ու նաև իշխանությունների վերաբերմունքի մեջ է: Նորից կրկնեմ, որ մեզ համար ամենաօբյեկտիվ գնահատականը, իհարկե, մեր ժողովրդի կարծիքն է, բայց նաև միջազգային մասնագիտացված կառույցների գնահատականն է: Որովհետև հակառակ պարագայում սուբյեկտիվության էլեմենտը մեծանում է: Դուք խոսում եք դժգոհ մարդկանց մասին: Վստահ եմ՝ այսօր Հայաստանում շատ-շատ մարդիկ, գոնե 60 տոկոսը դժգոհ է ամեն ինչից: Միգուցե մի քիչ ավելի շատ: Բայց դժգոհ լինել՝ դա չի նշանակում ընբոստանալ: Դժգոհ լինել՝ չի նշանակում ամեն ինչ մերժել: Շատ հնարավոր է, որ ամեն մի ընտանքիում երեխան դժգոհ լինի ծնողի վերաբերմունքից կամ հակառակը, բայց դա չի նշանակում հակամարտություն: Տեսեք՝ ցանկացած եվրոպական երկրում 27-28-29 տոկոս ձայն են տանում հետագայում կառավորողները: Այսինքն դա նորմալ է: Եթե դուք ուզենայիք ընտրության ժամանակ որևէ քաղաքական ուժ կամ անհատ ստանար 80-86 տոկոս, ապա մեր երկիրը պետք է վերանվանեինք, մի ուրիշ անուն դնեինք:
Շնորհակալ եմ հարցերի համար:
***
Սերգեյ Բագրատյան- Պարո՛ն Սարգսյան, իմ հարցը վերաբերում էր Ղարաբաղի հիմնախդնրի լուծմանը: Փոքր լրացուցիչ հարց: Ինչպե՞ս են ազդում աշխարհաքաղաքական զարգացումները մեր տարածաշրջանում Արցախի հիմնախնդրի լուծման վրա: Մասնավորապես՝ վերջին սիրիական հրթիռակոծությունների ֆոնի վրա: Շնորհակալություն:
Սերժ Սարգսյան- Պարո՛ն Բագրատյան, Ղարաբաղի հարցը այնքան տարողունակ է և միևնույն ժամանակ՝ այնքան պարզ, որ կարելի է շաբաթներով խոսել, կարելի է նաև հակիրճ պատասխանել: Այո՛, շատ զգայուն հարց է, և տարածաշրջանում ցանկացած անկայունության դեպքեր մշտապես բացասաբար են անդրադառնում կայունության վրա: Մեր պարագայում ամենակարևորը կայունությունն է, իհարկե: Շատ կարևոր է բանակցությունների ակտիվ առաջխաղացումը, բայց կայունություն պետք է լինի, հանդարտություն: Ինչպես մի անգամ ես ասել եմ՝ հնարավոր չէ մի ձեռքով ինչ-որ բան ստորագրել, բանակցել, մյուս ձեռքով կրակել: Այդ կրակոցները մշտապես խանգարում են:
Հաջորդ հանգամանքն այն է. որ տարածաշրջան կարող են տեղափոխվել այն մարդիկ, ովքեր ակտիվ մասնակցություն են ունեցել հենց սիրիական իրադարձություններին: Դրանք արդեն պատերազմ տեսած, մարդկանց սպանած, թալան արած և այլ էլեմենտներ են, որոնք մշտապես վստանգ են իրենցից ներկայացնում: Իհարկե, որոշակի ազդեցություն է թողնում մեր սիրիահայերի ներգաղթը, տեղափոխվելը Հայաստան: Դա ունի, իհարկե, իր դրական կողմերը, ողջունելի է. եթե նրանք պետք է Սիրիայից դուրս գային, ապա ամենացանկալին այն էր, որ տեղափոխվեին Հայաստան, բայց միևնույն ժամանակ մենք այնտեղ պատմական ժառանգություն ունենք: Մի մասը, իհարկե, ցավոք սրտի, արդեն խոնարված վիճակում է, բայց բոլոր պարագաներում այդ ժառանգությունը պետք է նաև տիրություն արվի: Ես կարծում եմ, որ ամենակարևոր հանգամանքներից մեկն էլ այն է, որ ցանկցած հակամարտություն միշտ բերում է բևեռացման տարբեր հակադիր ուժերի միջև: Բայց բևեռացում այսօր որ կա մի կողմից Ռուսաստնի, մյուս կողմից Միացյալ Նահանգների կամ Արևմուտքի հետ, իհարկե, հղի է ավելի մեծ վտանգներով, և մեզ պարտադրում է շատ խելամիտ, մյուս կողմից հաստատակամ քաղաքականություն վարել: Այո՛, մենք ունենք դաշնակիցներ, մենք ունենք գործընկերներ, և մենք պետք է այդ կանոնները պահենք: Հակառակ պարագայում, երբ որ, ինչպես ասում են՝ այդ ուխտը մեր դռանն էլ չոքի, որպեսզի մենք կարողանանք ակնկալել համապատսխան վերաբերմունք՝ ինչպես դաշնակցային, այնպես էլ գործընկերային:
