Ծանոթ. – Հայկական ուսումնասիրությունների ԱՆԻ կենտրոնը շարունակում է ներկայացնել Հայաստանի շրջաններն ու գյուղերը 1831 թվականի տվյալներով: Համեմատաբար համակարգված ձևով առաջին անգամ Հայաստանում մարդահամար անց է կացվել 1831-ին, երբ Պարսկաստանի կազմից Հայաստանը՝ Արևելյան Հայաստանը, անցել էր ցարական Ռուսաստանի տիրապետության տակ: Այսօր ներկայացնում ենք Վանաձոր/Ղարաքիլիսա/Կիրովականի շրջանը 1831 թվականին, իսկ հետագայում ներկայացնելու ենք նաև շրջանի բոլոր գյուղերը մեկ առ մեկ ըստ 1831, 1873, 1886, 1897, 1908, 1914, 1916, 1919, 1922, 1926 և 1931 թվականների տվյալների:
1831-ի տվյալներով՝ Ղարաքիլիսայի շրջանում բնակեցված է եղել 21 գյուղ, որից 13-ը՝ բացառապես հայեր, 7-ը՝ իսլամ, 2-ը՝ խառը: Ամենամեծ բնակավայրը եղել է Ղարաքիլիսան, այսօրվա՝ Վանաձորը 494 բնակիչներով, բոլորը՝ հայեր: Մեծությամբ երկրորդ բնակավայրը եղել է Համամլին կամ Համամլուն, այսօրվա Սպիտակը 466 բնակիչներով՝ բոլորը՝ հայեր:
Շրջանի 22 գյուղերում բնակչության ընդհանուր թիվը կազմել է 5.166 մարդ, որից 4.316-ը՝ հայեր, 850-ը՝ մուսուլմաններ:
Հայաստանի մուսուլման բնակչությունը ներկայացրել են հիմնականում երեք ազգություններ՝ քրդեր՝ սուննի և շիա, պարսիկներ և թյուրքալեզու ցեղեր, որոնց թվում հիմնականը՝ թաթարներ, այսօրվա ադրբեջանցիները:
Բնակավայրերի մեծ մասի անունները հայկական չեն: Երբ մեկ առ մեկ անդրադառնանք Ալեքսանդրապոլի գյուղերին, այդ ժամանակ կտանք բնակավայրի և՛ նոր, և՛ հին անունները:
Ղարաքիլիսայի շրջանի գյուղերը ըստ 1831 թվականի տվյալների՝ այբբենական կարգով.
1. Արջուտ 37 հոգի, բոլորը՝ իսլամ
2. Գյուլլուջա 56 հոգի, 54-ը՝ հայ, 2-ը՝ իսլամ
3. Գորան 52 հոգի, բոլորը՝ հայ
4. Դարպաս 58 հոգի, բոլորը՝ հայ
5. Խանջուղազ 33 հոգի, բոլորը՝ իսլամ
6. Հալավար 111 հոգի, բոլորը՝ իսլամ
7. Համամլի 466 հոգի, բոլորը՝ հայ
8. Համզաչիման 186 հոգի, բոլորը՝ հայ
9. Հայդարլի 26 հոգի, բոլորը՝ իսլամ
10. Հաջի ղարա 143 հոգի, բոլորը՝ հայ
11. Ձորագյուղ 39 հոգի, բոլորը՝ հայ
12. Ղաչաղան 59 հոգի, բոլորը՝ հայ
13. Ղարաքիլիսա 494 հոգի, բոլորը՝ հայ
14. Ղզլորան 41 հոգի, բոլորը՝ իսլամ
15. Ղշլաղ 220 հոգի, բոլորը՝ հայ
16. Ղուրսալի 81 հոգի, որից 8-ը՝ հայ, 73-ը՝ իսլամ
17. Յաղուբլի 105 հոգի, բոլորը՝ հայ
18. Շահալի 113 հոգի, բոլորը՝ հայ
19. Սարալ 54 հոգի, բոլորը՝ իսլամ
20. Սարմուսախլի 87 հոգի, բոլորը՝ հայ
21. Վարդանլի 74 հոգի, բոլորը՝ իսլամ
22. Վարդնավ 185 հոգի, բոլորը՝ հայ
Գումար 2.720, որից 2.269-ը՝ հայ, 451-ը՝ իսլամ
Հաշվարկված բնակչություն 2.446, որից 2.047-ը՝ հայ, 399-ը՝ իսլամ
Ընդամենը 5.166, որից 4.316-ը՝ հայ, 850-ը՝ իսլամ
Աղբյուրը՝ Զավեն Կորկոտյան. “Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831-1931)”
Լուսանկարում՝ հին Ղարաքիլիսա
Պատրաստեց Թաթուլ Հակոբյանը
Դիտել նաև՝
