1918-1920 թթ. Հայաստանն ու Ադրբեջանը անկախ պետություններ էին: Չնայած երկու երկրների միջև տարածքային վեճերին ու հավակնություններին, որոնք նաև վերաճում էին սահմանային ընդհարումների և հայ-թաթարական արյունալի բախումների, Բաքվում գործում էր Հայաստանի դիվանագիտական առաքելությունը, իսկ Երևանում՝ Ադրբեջանինը, այսինքն՝ երկու երկրները միմյանց մայրաքաղաքներում ներկայացված էին դեսպանների մակարդակով:
Հայաստանում իշխող ուժը ՀՅԴ-ն էր, Ադրբեջանում՝ Մուսավաթը:
__________________________________________
Ադրբեջանի արտգործնախարարի հեռագիրը Հայաստանի արտգործնախարարին
Բաքու, 21 հունվար, 1920թ.
Ստացված մասնավոր և պաշտոնական տեղեկությունների համաձայն, հայերի և հայկական կանոնավոր զորամասերի միջոցով Զանգեզուրի մոտավորապես քառասուն ավերված գյուղերի փախստական մահմեդականները՝ զրկված տնից, տեղից, շատերը՝ ծնողներից, կանանցից ու երեխաներից, եղբայր ու քույրերից, մահից ազատված փախել են Նախիջևանի գավառը:
Ահա այդ փախստականները՝ մնալով բաց երկկնքի տակ, կոտորվելով քաղցից ու ցրտից, չափազանց գրգռված հայերի նման վարմունքից, իշխանության համար բոլորովին անսպասելի շարժվում են դեպի Ագուլիս գյուղը և գրավում հիշյալ գյուղի հայկական տները, որտեղի բնակչությունը, վախենալով այս տարերային շարժումից, փախել էր:
Այս դեպքից հետո տեղական վարչությունը բոլոր միջոցները գործ է դնում՝ արգելելու որևէ հայկական գյուղում բնակեցնելու ոչ միայն Զանգեզուրի գավառի փախստական մահմեդականներին, այլև անցյալ տարվա օգոստոս ամսին հայերի կողմից ավերված մի շարք թուրքական գյուղերի փախստականներին, գյուղեր, որոնք գտնվում են Էջմիածնի, Սուրմալուի և Երևանյան նահանգներում, նաև Նախիջևանի գավառում գտնվածներին:
Իբրև հետևանք ձեր հեռագրի՝ կարգադրված է նորից հետազոտել Ագուլիսում կատարված դեպքերը և եթե ստուգվի ադրբեջանյան սպաների մասնակցության խնդիրը փախստականների շարժման մեջ Ագուլիսի վրա, այդպիսիները կկրեն համապատասխան պատիժ. նաև կվերադարձվեն աղջիկները, եթե նրանք փախցված կլինեն:
Յառաջ, թիվ 17, 24 հունվար, 1920թ.
Կարդալ նաև՝
